наго́тка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
наго́тка |
наго́ткі |
| Р. |
наго́ткі |
наго́так |
| Д. |
наго́тцы |
наго́ткам |
| В. |
наго́тку |
наго́ткі |
| Т. |
наго́ткай
наго́ткаю |
наго́ткамі |
| М. |
наго́тцы |
наго́тках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
наго́тка ж., бот. (цветок) ногото́к м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наго́ткі, -так, адз. наго́тка, -і, ДМ -тцы, ж.
Аднагадовая садовая расліна з аранжава-жоўтымі кветкамі; кракос.
|| прым. наго́ткавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наго́ткі, -так (ед. наго́тка ж.) бот. ноготки́ чаще мн.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наго́ткі, ‑так; адз. наготка, ‑і, ДМ ‑тцы, ж.
Назва аднагадовых садовых раслін сямейства складанакветных з жоўтымі кветкамі і насеннем, падобным на птушыны кіпцюр; кракос.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кале́ндула ж.
1. бот. кале́ндула, -лы ж., наго́ткі, -каў мн., ед. наго́тка, -кі ж.;
2. фарм. кале́ндула, -лы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ногото́к уменьш.
1. но́гцік, -ка м., пазно́гцік, -ка м.;
2.;
ноготки́ чаще мн., бот. наго́ткі, -так, ед. наго́тка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Нагне́тка ’?’: Як‑бы з руты ды нагнетак / Букет велькі май уклаў (Цётка). Няясна, якая кветка маецца на ўвазе; фармальна слова вельмі падобна да польск. nogietek ’наготка’, сустракаецца і ў форме nogietka (Steffen. Słownik Warmiński. Wrocław, 1984), аднак не выключана, што гэта іншая расліна, лекавыя ўласцівасці якой могуць выкарыстоўвацца ў народнай медыцыне, напрыклад для лячэння навярэджванняў, параўн. тураўск. нагнёт ’ціск, прыгнёт’, чэрв. нагне́сці ’набіць’, воран. нагнётка ’мазоль’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насту́рка ’дэкаратыўная расліна з пахучымі кветкамі, звычайна Tropaeolum majus L.’ (ТСБМ), насту́лька ’тс’ (Нас., Некр. і Байк., Сцяшк. Сл., Ян.), настурцыя (Некр. і Байк., ТСБМ; міёр., Жыв. сл.), настурція ’тс’ (Жыв. сл.). Апошнія формы перадаюць лацінскую назву кветкі — Nasturtium (< па‑ sitortium ад nasus ’нос’, бо выклікае чыханне, Скок, 2, 505; Бязлай, 2, 211), астатнія — вынік адаптацыі ў адпаведнасці з распаўсюджанай мадэллю назваў кветак на ‑ка (параўн. аўду́лька, наготка і пад.) і збліжэння з уласным імем Ниста, Насту́ля (рус. Настасья, Анастасия).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наготкі ’расліна Calendula officinalis’, адз. л. наготка (міёр., Жыв. сл.; хойн., Пятк.), іншыя назвы: нагодкі, нагаткі́, ногцікі (гом., гродз., Кіс.), адз. л. нагадок (віл., Сл. ПЗБ), укр. нагідкі, рус. ноготки, польск. nogietki, nagietki, чэш. nehtíki. Памянш. да *nogъtь, гл. ногаць, з-за падабенства формы пладоў (Брукнер, 365; Махэк₂, 394), што, аднак, не можа вытлумачыць фармальныя змены, якія хутчэй за ўсё — вынік дээтымалагізацыі на глебе асобных славянскіх моў, параўн. тураў. наводка ’тс’, змененае пад уплывам дзеяслова наводзіць ’нараджаць’: «Часамі цельна худобіна хочэ звергаць, то напараць наводкі, даюць напіцца, то оно судзержыцца» (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)