Навасё́лы

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. Навасё́лы
Р. Навасё́лаў
Д. Навасё́лам
В. Навасё́лы
Т. Навасё́ламі
М. Навасё́лах

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Навасёлы (в.) 2/168 (к.); 7/357

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

навасё́л

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. навасё́л навасё́лы
Р. навасё́ла навасё́лаў
Д. навасё́лу навасё́лам
В. навасё́ла навасё́лаў
Т. навасё́лам навасё́ламі
М. навасё́ле навасё́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

засялі́ць, -сялю́, -се́ліш, -се́ліць; -се́лены; зак., што.

Пасяліўшыся або пасяліўшы каго-н. дзе-н., заняць, насяліць цалкам.

Навасёлы засялілі край.

З. дом.

|| незак. засяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. засяле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

навасёл, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Той, хто пасяліўся ў новым доме або кватэры.

Першыя навасёлы.

2. Новы пасяленец, жыхар, які аднекуль прыехаў.

Радасна сустрэць навасёлаў.

|| ж. навасёлка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

навасёл, ‑а, м.

1. Той, хто пасяліўся ў новым доме або ў новай кватэры. Скора новы дом і засялілі. Я нават і не заўважыла, калі пераехалі навасёлы. Арабей.

2. Той, хто нядаўна пасяліўся на новым месцы, прыехаўшы аднекуль здалёк. Палатка і рамантычны быт, праца ў адным катлаване здружылі ўсіх першых навасёлаў. Грахоўскі. Ля кастра пелі песню пра цалінных навасёлаў. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узвы́сіць, ‑вышу, ‑высіш, ‑высіць; зак., каго-што.

1. Паэт. Узняць увысь, увышыню; падняць вышэй навакольнага. Праз дзесяць дзён будынак школы На голым дзікім пустыры З граніту ўзвысяць навасёлы. Астрэйка.

2. Надаць каму‑, чаму‑н. больш высокае грамадскае становішча або значэнне. Узвысіць па службе. // перан. Падняць чый‑н. аўтарытэт. Мне хацелася зрабіць нешта асаблівае, выключнае, што ўзвысіла б мяне ў вачах дзяўчыны, дазволіла стаць упоравень з ёй. Навуменка.

3. Павысіць, зрабіць больш моцным (пра голас). — Гаворыш абы-што! — узвысіў голас і Станкевіч. Арабей.

4. Павялічыць, павысіць (цану і пад.). Узвысіць цэны на прамысловыя тавары.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узвы́сіць сов.

1. (построить) возвы́сить; возвести́;

ху́тка навасёлы ўзвы́сяць но́вы буды́нак шко́лы — ско́ро новосёлы возвы́сят (возведу́т) но́вое зда́ние шко́лы;

2. (увеличить) повы́сить; (цену — ещё) вздуть;

у. фунда́мент — повы́сить фунда́мент;

у. цэ́ны на прамысло́выя тава́ры — повы́сить (вздуть) це́ны на промы́шленные това́ры;

3. (придать более высокое общественное положение или значение) возвы́сить, подня́ть;

у. каго́-не́будзь у вача́х і́ншых — возвы́сить (подня́ть) кого́-л. в глаза́х други́х;

4. (о голосе) возвы́сить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)