мацава́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
мацу́юся |
мацу́емся |
| 2-я ас. |
мацу́ешся |
мацу́ецеся |
| 3-я ас. |
мацу́ецца |
мацу́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
мацава́ўся |
мацава́ліся |
| ж. |
мацава́лася |
| н. |
мацава́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
мацу́йся |
мацу́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
мацу́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
мацава́цца несов., страд. крепи́ться; см. мацава́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мацава́цца, мацуюся, мацуешся, мацуецца; незак.
1. Цвёрда, стойка трымацца, выяўляць вытрымку ў чым‑н.; стрымлівацца. Коля мацаваўся, стараючыся схаваць сваё хваляванне. Рунец. // Старацца быць бадзёрым. Адразу пасля вайны яшчэ мацавалася Адарка, а тут во здаваць пачала. Лупсякоў.
2. Зал. да мацаваць (у 1–3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крепи́ться
1. трыма́цца, мацава́цца;
2. страд. мацава́цца, умацо́ўвацца; см. крепи́ть 1.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крапі́цца
‘стрымлівацца, мацавацца’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
краплю́ся |
крэ́пімся |
| 2-я ас. |
крэ́пішся |
крэ́піцеся |
| 3-я ас. |
крэ́піцца |
крэ́пяцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
крапі́ўся |
крапі́ліся |
| ж. |
крапі́лася |
| н. |
крапі́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
крапі́ся |
крапі́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
крэ́пячыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
перемога́ться
1. (не поддаваться болезни) разг. не паддава́цца;
2. (крепиться) разг. мацава́цца;
3. (преодолевать нужду) прост. перабіва́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крапі́цца 1, краплюся, крэпішся, крапіцца; незак.
Разм. Трымаць сябе ў руках, стрымлівацца, мацавацца. Юзік з усяе моцы крапіўся, каб не ўмяшацца [у сварку]. Крапіва. // Бадзёрыцца. Рыгор і сам адчуваў цяжар дарогі і бяссоннай ночы, але крапіўся, змагаўся з утомай і млявасцю, адганяў дрымоту. Гартны.
крапі́цца 2, крапіцца; незак.
Зал. да крапіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Змо́га ’здольнасць, магчымасць’. Рус. абл. смо́га ’тс’, укр. змо́га ’тс’, в.-луж. zmoha ’хваля’. Параўн. ст.-рус. съмогати ’дапамагаць’ (XVI ст.). Бяссуфіксны наз. ад дзеяслова съмогати, відаць, у больш шырокім, чым зафіксавана ў ст.-рус., значэнні (параўн. н.-луж. zmognuś se ’мацавацца, акрыяць’). Корань mog‑ гл. магчы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мацава́ць, моцова́ць, кобр. моцёва́ты ’трывала прымацоўваць’, ’трымацца’, ’узмацняць’, ’спрабаваць моц чаго-небудзь’, ’перамагаць’ (ТСБМ, Нас., Некр., Сл. ПЗБ, ТС, Ян., Нар. лекс.), мацавацца ’ўмацоўвацца, борацца, мерацца сілай’, ’адчуваць моц (у нагах)’ (Нас., Касп.; дзятл., Сл. ПЗБ; КЭС, лаг.). Запазычана са ст.-польск. mocować ’умацоўваць, зацвярджаць’. Гл. таксама моц.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Змага́цца ’адстойваць, спаборнічаць, імкнуцца перамагчы’. Укр. змагати́ся ’тс’, польск. zmagać się ’змагчы, імкнуцца перамагчы’, в.-луж. (ці сюды?) zmahać ’хвалявацца (аб вадзе), развявацца (аб флагу)’, н.-луж. zmognuś se ’мацавацца, акрыяць’, чэш. zmáhati ’перамагаць’, zmáhati se ’авалодваць (пра цялесныя і духоўныя станы)’, уст. ’напружвацца’, славац. zmáhať sa ’павялічвацца, умацоўвацца, набываць магчымасць’, славен. zmȃgati ’змагчы, дапамагаць’, zmȃgati se ’перамагаць, перамагацца’, серб.-харв. сма́гати, смо̀ћи ’змагчы, саўладаць, мець у дастатку’, балг. смо̀гвам, макед. смогне ’змагчы’. Ст.-рус. съмогати ’дапамагаць’ (XVI ст.). Прасл. sъmagati (sę) з коранем mag‑/mog‑, гл. магчы; прэфікс sъ дае значэнне ’змагчы’, а чаргаванне o/a пераводзіць дзеяслоў у незакончанае трыванне, выражае працягласць дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)