маты́ка, -і, ДМ -ты́цы, мн. -і, -ты́к, ж.

Ручная земляробчая прылада для рыхлення глебы, акучвання раслін.

|| прым. маты́чны, -ая, -ае.

Матычнае земляробства.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

маты́ка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. маты́ка маты́кі
Р. маты́кі маты́к
Д. маты́цы маты́кам
В. маты́ку маты́кі
Т. маты́кай
маты́каю		 маты́камі
М. маты́цы маты́ках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

маты́ка ж., с.-х. моты́га, ца́пка, са́пка, тя́пка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

маты́ка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. Насаджаны на палку каменны або драўляны клінок, які служыў у старажытнасці для апрацоўкі глебы.

2. Ручная прылада для рыхлення глебы ў форме трохвугольнай лапаткі, уздзетай на палку пад прамым вуглом. Акопваць буракі матыкаю.

•••

Ратацыйная матыка — сельскагаспадарчая машына для рыхлення глебы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

маты́ка ж. с.-г. Hácke f -, -n; Háue f -, -n (абл.)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

матыка

Том: 17, старонка: 288.

img/17/17-288_1371_Матыка.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Маты́ка, моты́ка, маты́га, маты́чка ’ручная прылада (лапатка) для рыхлення глебы, акучвання агародніны’ (ТСБМ, Тарн., Шат., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк., Бес., Мат. Гом.); матыкава́ць, матыгава́ць, мотыкова́ць ’матычыць’ (Сл. ПЗБ, ТС), маты́чыць, моты́чыты ’тс’ (ТСБМ, Выг. дыс.). Укр. моти́ка ’кірка’, рус. моты́ка, пазней моты́га, ст.-рус. мотыка, польск. motyka, н.-луж. motyja, в.-луж., чэш., славац. motyka, славен. motîka, серб.-харв. мо̀тика, макед., балг. мотика, ст.-слав. мотыка. Прасл. motyka Махэк₂ (375) лічыць вельмі старым, незапазычаным, вылучаючы аснову mat‑, роднаснымі да якой з’яўляюцца: ст.-інд. matyám ’барана, каток’, matī‑kr̥tas ’пабаранаваны, пракачаны’, лац. mateola ’від малатка’, ст.-в.-ням. medela ’плуг’, stein‑mezzo ’камяняр’ (Фасмер, 2, 665; Выгонная, БЛ, 8, 57). Этымолагамі прыводзяцца і ст.-англ. mattoc, англ. mattok, а таксама блізкія да іх уэл. matog, гальск. matog ’матыка’, якія разглядаюць як запазычаныя з народналац. *mattiūka ’матыка’ (Покарны, ZfSlPh, 5, 393) < і.-е. *mat‑ ’капаць, дзяўбці’. Мартынаў (Язык, 72), разглядаючы прасл. лексічную пару kopačь — motyka ’матыка’, прыходзіць да вываду, што motyka з’яўляецца іт. пранікненнем у прасл., якое паступова выцесніла балта-слав. назву матыкі (kopačь).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

матыка; капаніца (абл.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

ратацы́йны, ‑ая, ‑ае.

Заснаваны на прынцыпе кручэння асобных дэталей. Ратацыйны рухавік. Ратацыйная машына.

•••

Ратацыйная матыка гл. матыка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

hoe [həʊ] n. маты́ка

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)