Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ма́сла, -а, н.
1. Харчовы тлушч, атрыманы збіваннем смятанкі або смятаны.
Топленае м.
2. Тлустае рэчыва мінеральнага паходжання.
Змазачнае м.
◊
Масла масленае — пра таўталогію, паўтарэнне чаго-н.
Падліць масла ў агонь — абвастрыць якія-н. непрыязныя адносіны, пачуцці.
Як па масле — лёгка, без цяжкасцей.
|| прым.ма́слены, -ая, -ае.
Масленая пляма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ма́сласр., в разн. знач. ма́сло;
то́пленае м. — топлёное ма́сло;
мінера́льнае м. — минера́льное ма́сло;
парафі́навае м. — парафи́новое ма́сло;
зма́зачнае м. — сма́зочное ма́сло;
◊ як па ~ле — как по ма́слу;
падлі́ць м. ў аго́нь — подли́ть ма́сла в ого́нь;
~лам ма́заць — угожда́ть, льстить;
як ~лам па душы́ — как (бу́дто) ма́слом по душе́;
м. ма́сленае — ма́сло ма́сляное;
ку́кіш з ~лам — ку́киш с ма́слом;
~лам ка́шу не сапсуе́ш — посл. ма́слом ка́шу не испо́ртишь;
пла́ваць як сыр у ~ле — ката́ться как сыр в ма́сле;
пайсці́ як па ~ле — пойти́ как по ма́слу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ма́сла, ‑а, н.
1. Харчовы тлушч, які атрымліваюць збіваннем смятанкі або смятаны. Топленае масла. □ Гасцей частуе гаспадыня І на ўсіх чыста вокам кіне, То сыр, то масла ім падносіць.Колас.— Дайце, я буду масла біць, — кажу я бабе Іванісе і забіраю ў яе бойку.Васілевіч.
2. Тлустае рэчыва, якое здабываюць з мінеральных рэчываў. Змазачнае масла. Парафінавае масла.
•••
Купарваснае масла — устарэлая назва канцэнтраванай сернай кіслаты.
Качацца як сыр у маслегл. качацца.
Кукіш з масламгл. кукіш.
Масла масленае — пра таўталогію, паўтарэнні ў азначэнні чаго‑н.; адно і тое, тое самае.
Падліць масла ў агоньгл. падліць.
Як маслам па сэрцы — вельмі прыемна.
Як па масле — лёгка, добра, без ніякіх цяжкасцей (ідзе, атрымліваецца і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́слан
1. Bútter f -; (сметанко́вае) ма́сла Táfelbutter f -;
то́пленае ма́сла Schmélzbutter f;
біць ма́сла búttern vi;
2.тэх Öl n -s, -e; Maschínenöl n;
◊ кача́цца як сыр у ма́сле ́≅ lében wie die Máde im Speck;
падлі́ць ма́сла ў аго́нь Öl ins Féuer gíeßen [schütten];
як па ма́сле es geht wie geschmíert [wie am Schnürchen];
як ма́слам па сэ́рцыáußerordentlich ángenehm, éine Wóhltat
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ма́сла, ма́сло ’харчовы тлушч са смятанкі ці смятаны’, ’мінеральнае тлустае рэчыва’ (ТСБМ, Бес., Яруш., Вешт., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС). Укр., рус.ма́сло, ст.-рус.масло, польск.masło, н.-луж.masło, чэш.maslo, славац.maslo, славен.máslo, серб.-харв.ма̏сло, макед.масло, ст.-слав.масло ’масла’. Прасл.maslo < maz‑slo, утворанае ад mazati ’мазаць’ (гл.) (Бернекер, 2, 23; Фасмер, 2, 578). Масла, выкарыстоўвалася старажытнымі славянамі як мазь, якой націралі цела, валасы; некаторыя народы ім мазалі калёсы. Аналагічна ў германцаў: ст.-в.-ням.ancho ’масла’, роднаснае да лац.unguentum ’мазь’ (Махэк₂, 353). Сюды ж ма́слены ’які з масла, падобны на масла’ (ТСБМ, Кліх), ’ліслівы’, ма́сліцца ’блішчаць, ільсніцца’, ’лашчыцца’, ’валаводзіцца, няньчыцца, цацкацца’, ма́сліць ’задобрываць, схіляць ласкамі і падарункамі’ (Нас., ТСБМ; жлоб., Нар. словатв.) і ўтворанае ад якаснага прыметніка масленіцца (Васілеўскі, БЛ, 10, 17).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
масла...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.масла, маслены, напр.: маслаадстойнік, маслабак, маслаёмістасць, маслазаправачны, маслазбівальны, масланаліўны, маслапомпа, маслараспыляльнік, масласепаратар, маслафасовачны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
масла...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам «маслены», «масла», напрыклад: маслаправод, маслазавод, маслабойня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нафтавае масла 3/437, гл. Мінеральнае масла
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Масла мінеральнае 8/606
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)