лі́тасць

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз.
Н. лі́тасць
Р. лі́тасці
Д. лі́тасці
В. лі́тасць
Т. лі́тасцю
М. лі́тасці

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

лі́тасць, -і, ж.

Добрыя, велікадушныя адносіны; міласць, спагада.

◊

Без літасці —

1) жорстка, строга, сурова;

2) неміласэрна, не шкадуючы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лі́тасць ж.

1. (великодушие) ми́лость; милосе́рдие ср.;

2. (проявление сострадания, жалости, прощения) поща́да;

прасі́ць ~сці — проси́ть поща́ды;

◊ мець л. — быть милосе́рдным, щади́ть;

не мець ~сці — не знать поща́ды, быть безжа́лостным;

зда́цца на л. — (каго) сда́ться на ми́лость (кого);

не дава́ць ~сці — не дава́ть поща́ды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лі́тасць, ‑і, ж.

Добрыя, велікадушныя адносіны. Давалі людзі ёй дарады, Куды схадзіць, каго спытаць. Хадзіла, мер[а]ла прысады, Каб літасць, праўду напаткаць. Колас. // Жаласць, спагада. Вялікія светлыя вочы [дзяўчыны] глянулі на мяне з мальбой і страхам, нібы прасілі літасці. Ваданосаў. Вядома, праўленне не дасць ніякай літасці гультаям, раскрадальнікам грамадскага дабра. Паслядовіч. // Памілаванне; міласць. [Сцяпан Іванавіч:] — Пападзешся — літасці не чакай, вораг люты і небяспечны. Новікаў.

•••

Без літасці — а) жорстка, строга, сурова; б) неміласэрна, не шкадуючы. Мучыць кашаль, загрызаюць да смерці камары, без літасці пячэ сонца... Васілевіч.

Здацца на літасць каго гл. здацца.

Мець літасць гл. мець.

Не даваць літасці гл. даваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лі́тасць ж (велікадушныя адносіны) Gnáde f -; Mítleid n -(e)s (міласць, спагада);

◊ без лі́тасці schónungslos, gnádenlos, óhne Gnáde;

не дава́ць лі́тасці ніко́му níemand(en) schónen, kéine Schónung üben; erbármungslos vórgehen*;

здава́цца на лі́тасць перамо́жцы sich dem Síeger auf Gnáde und Úngnade ergében*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Лі́тасць, лі́тосць ’жаль’, ’міласэрнасць’, ’чуласць, спагада’, ’добрыя, велікадушныя адносіны’, ’памілаванне, міласць’ (Гарэц., Касп., Яруш., ТСБМ; КЭС, лаг.; гродз., воран., Сл. ПЗБ). Запазычана з польск. мовы, дзе ў форме litość пашыраецца з XVI ст.; раней — lutość. Узыходзіць да прасл. ljutostь, якое з ljutъ ’люты, злы’. Гл. лю́ты, лі́таваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лі́тавацца, -туюся, -туешся, -туецца; -туйся; незак., над кім-чым.

Берагчы, праяўляць літасць, міласэрнасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

убо́ства, -а, н.

1. Беднасць, галеча, жабрацкае жыццё.

2. Фізічны недахоп, выродлівасць.

У. гарбуна выклікала літасць і спагаду.

3. перан. Духоўная абмежаванасць, пасрэднасць.

У. думкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спагада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каму-чаму.

1. Спачуваць, выяўляць спагаду да чыйго-н. гора, бяды.

С. чыёй-н. бядзе.

2. Праяўляць добразычлівасць, літасць да каго-, чаго-н.

С. вучням.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

літасці́васць ж Barmhérzigkeit f -; гл літасць

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)