Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ло́на, -а, н.
1. Улонне.
2.уст. Грудзі ці чэрава жанчыны як сімвал мацярынства.
Мацярынскае л.
3.перан., чаго. Нетры зямлі, вады.
4.перан. Тое, што з’яўляецца прытулкам, прыстанішчам для каго-, чаго-н.
◊
У лоначаго, у знач.прыназ. з Р (кніжн.) — у сферу якой-н. дзейнасці.
У лона царквы.
|| прым.ло́нны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Лоннае зрашчэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ло́наср. ло́но;
◊ на ло́не прыро́ды — на ло́не приро́ды
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ло́на, ‑а, н.
1.Уст. Грудзі ці чэрава як сімвал мацярынства, пяшчоты, ласкі.
2.перан. Паверхня ці нетры вады, зямлі. Човен борзда і роўна слізгаціць па шырокаму лону спакойнай Прыпяці.Колас.А над рэчкаю, Над крыніцаю Хутары стаяць, Ўсміхаюцца, Вачмі-зорамі, Зараніцамі, светла-чыстымі, Прамяністымі У лона сініх вод Углядаюцца.Трус.
•••
На лоне прыроды — на адкрытым паветры, сярод прыроды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ло́нан Schoß m -es;
на ло́не прыро́ды im Grünen, in der fréien Natúr; im Schóße der Natúr (паэт)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
лона
Том: 17, старонка: 116.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Лона ’грудзі ці чэрава як сімвал мацярынства, пяшчоты, ласкі’, ’паверхня ці нетры вады, зямлі’ (ТСБМ, Яруш.), ’ахапак, бярэмя’ (маз., Шн. 3), лано (пух.) ’палажэнне рукі для накладання на яе бярэмя дроў’, ст.-дар. ’абярэмак’, пух., калінк., ст.-дар. ’калені’ (Сл. ПЗБ), лоні ’абдымкі, прыцісканне да грудзей, абхват рукамі’ (Гарэц., Др.-Падб., Нас., Яруш.). Укр.лоно, лоньо, рус.лоно, польск.łono, каш.łono, łȯno, палаб.lüönü, н.- і в.-луж.łono, чэш.lůno, ст.-чэш.lóno, славац.lono, славен.lono (запазычана з інш. слав. моў), літаратурнае серб.-харв.лоно, балг.лоно, ст.-слав.лоно. Прасл.lono, пэўнай этымалогіі якога няма. Сярод розных этымалогій (з *loksno, з *lopno, з *lotno, з *lokno і інш. — гл. Фасмер, 2, 517; Слаўскі, 5, 188–191) у якасці найбольш імавернай можна лічыць версію Махэка–Трубачова: lono < *log‑sno, як, напрыклад, луна < *louksna (гэтак жа ў Фасмера). Аналагічна Аткупшчыкоў (Из истории, 244–245) — з *log‑e‑s‑na.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уло́нне, -я, н.
Тое, што і лона.
Ва ўлонні мацеры.
На ўлонні прыроды (на адкрытым паветры).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ло́но уло́нне, -ння ср., ло́на, -на ср.;
◊
на ло́не приро́ды на ўло́нні прыро́ды;
приня́ть в ло́но прыня́ць у ло́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уло́нне, ‑я, н.
Тое, што і лона. Але шчыра, помняць яны [вучні] й сёння І запомняць, пэўна, у доўгім часе Тую, што ад матчынага ўлоння Павяла іх смела ў першым класе.Кірэенка.[Алесь] стаў і глядзеў на свет. Дрэвы замерлі. Блішчэла шырокае ўлонне Дняпра.Караткевіч.Мне гэтак тады захацелася ў прастор палёў, на ўлонне сакавітых траў.Сабаленка.
•••
На ўлонні прыроды — тое, што і на лоне прыроды (гл.лона). Сялянскае жыццё — жыццё на ўлонні прыроды.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
