кіры́ліцкі
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
кіры́ліцкі |
кіры́ліцкая |
кіры́ліцкае |
кіры́ліцкія |
| Р. |
кіры́ліцкага |
кіры́ліцкай
кіры́ліцкае |
кіры́ліцкага |
кіры́ліцкіх |
| Д. |
кіры́ліцкаму |
кіры́ліцкай |
кіры́ліцкаму |
кіры́ліцкім |
| В. |
кіры́ліцкі (неадуш.)
кіры́ліцкага (адуш.) |
кіры́ліцкую |
кіры́ліцкае |
кіры́ліцкія (неадуш.)
кіры́ліцкіх (адуш.) |
| Т. |
кіры́ліцкім |
кіры́ліцкай
кіры́ліцкаю |
кіры́ліцкім |
кіры́ліцкімі |
| М. |
кіры́ліцкім |
кіры́ліцкай |
кіры́ліцкім |
кіры́ліцкіх |
Крыніцы:
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кіры́ліцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да кірыліцы, напісаны кірыліцай. Кірыліцкае пісьмо. Кірыліцкія помнікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кіры́ліца, -ы, ж.
Адна з дзвюх стараславянскіх азбук, якая лягла ў аснову рускага, беларускага, украінскага і іншых алфавітаў.
К. і глаголіца.
|| прым. кіры́ліцкі, -ая, -ае і кіры́лічны, -ая, -ае.
Кірыліцкае пісьмо.
Кірылічныя пісьмовыя помнікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кіры́лічны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і кірыліцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
cyrillic [səˈrɪlɪk] adj. кіры́ліцкі;
the Cyrillic alphabet кіры́ліца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
АЛФАВІ́Т
[ад назваў першых дзвюх літар грэч. алфавіта alpha і bēta (навагрэч. vita)],
азбука, сукупнасць графічных знакаў (літар) пэўнай сістэмы пісьма, размешчаных у замацаваным парадку. Уяўляе сабой пазнейшую стадыю развіцця графікі, наступную за піктаграфічным, ідэаграфічным пісьмом (гл. адпаведныя арт.). Асн. патрабаванні да кожнага алфавіта: дакладная колькасць адпаведных літар і асн. гукаў мовы (фанем), прастата малюнкаў літар і іх зручнасць для напісання, выразнае адрозненне адной літары ад другой пры захаванні адзінства іх графічнай будовы.
Алфавіт упершыню ўзнік у стараж. літарна-гукавых сістэмах. Яго маюць і некат. складовыя сістэмы, напр. катакана і хірагана (гл. Японскае пісьмо), дэванагары (гл. Індыйскае пісьмо) і інш. Першымі чыста гукавую сістэму пісьма стварылі фінікійцы каля 2000 г. да н. э. Фінікійскае пісьмо стала асновай для ўсіх наступных літарна-гукавых сістэм. Ад яго паходзіць арамейскае пісьмо, якое дало пачатак яўрэйскаму пісьму і арабскаму пісьму, а таксама грэчаскае пісьмо, на якім грунтуецца большасць еўрап. алфавіта. Грэч. алфавіт, найб. верагодна, створаны ў 11 ст. да н.э. Стараж. грэкі пакінулі без істотных змен фінікійскі алфавіт, толькі адкінулі графемы, не прыдатныя для перадачы гукаў сваёй мовы, і ўвялі некалькі новых. Грэч. алфавіт лёг у аснову італійскіх алфавітаў (этрускага, умбрыйскага, оскага, лацінскага, фаліскійскага і інш.). Пазнейшы візантыйскі варыянт грэч. алфавіта даў пачатак арм. і груз. пісьму (гл. адпаведныя арт.).
На грэка-візантыйскай аснове ўзнікла кірыліца, якая перайшла ў спадчыну беларусам і інш. усх.-слав. народам. Кірыліцкі алфавіт выкарыстоўваўся ў старабел. пісьменстве, а з пэўнымі зменамі і ў першых бел. друкаваных выданнях 16—17 ст. У 18 — пач. 20 ст. ў сувязі з яго заняпадам стаў ужывацца пераважна лацінскі алфавіт (гл. Лацінскае пісьмо). З узнікненнем легальнай бел. прэсы для перадачы гукавой сістэмы бел. мовы быў прыстасаваны рус. грамадзянскі шрыфт. Сучасны беларускі алфавіт замацаваўся як асноўны графічны сродак пісьмовай формы бел. літ. мовы пасля ўтварэння БССР.
Літ.:
Истрин В.А. Возникновение и развитие письма. М., 1965;
Дирингер Д. Алфавит: Пер. с англ. М., 1963;
Павленко Н.А. История письма. 2 изд. Мн., 1987.
А.М.Булыка.
т. 1, с. 270
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)