кімберлі́т, -у, М -ліце, м.
Магматычная горная парода, якая ўтрымлівае алмазы.
|| прым. кімберлі́тавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кімберлі́т
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
кімберлі́т |
| Р. |
кімберлі́ту |
| Д. |
кімберлі́ту |
| В. |
кімберлі́т |
| Т. |
кімберлі́там |
| М. |
кімберлі́це |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кімберлі́т, -ту м., горн. кимберли́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кімберлі́т, ‑у, М ‑ліце, м.
Магматычная горная парода, якая ўтрымлівае алмазы. Алмазаносныя кімберліты.
[Ад назвы г. Кімберлі ў Паўднёвай Афрыцы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кімберліт 1/260; 5/565; 6/516
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кімберлі́т
(ад англ. Kimberley = назва горада ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы)
магматычная горная парода чорнага колеру з сінім або зялёным адценнямі, алмазаносная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
абамкну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Пазамыкаць усе ўваходы ў якое‑н. памяшканне і інш. Кімберліт [зорная парода] і піропы [каштоўныя камяні] схавала тайга, абамкнула замкамі скарбніцу. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АЛМА́ЗНАЯ ПРАМЫСЛО́ВАСЦЬ,
галіна горнай прам-сці па здабычы і апрацоўцы алмазаў, а таксама вытв-сці сінт. алмазаў.
Апрацоўка алмазаў існуе са старажытнасці. Алмазы былі вядомы ў Індыі з 8—7 ст. да н.э. У пач. 18 ст. яны знойдзены ў Бразіліі, у 1829 — у Расіі (на Урале), у 1866 — у Паўд. Афрыцы. З канца 19 — пач. 20 ст. Афрыка стала асн. алмазаздабыўным рэгіёнам свету. З 1955 пачалася прамысл. здабыча алмазаў у Якуціі. Аульныя запасы алмазнай сыравіны ацэньваюцца больш як у 2 млрд. каратаў (І кар — 200 мг), найб. ў Заіры, ПАР, Батсване, Анголе, Гане, Намібіі, Аўстраліі.
Па здабычы ювелірных алмазаў 1-е месца ў свеце займае Афрыка, каля палавіны тэхн. алмазаў здабываецца ў Аўстраліі. Асн. вытворцы ювелірных алмазаў — Паўд. Афрыка, Батсвана, Расія, Намібія і Ангола. Каля 80% сусв. здабычы алмазаў кантралюе найбуйнейшая ў галіне кампанія «Дэ Бірс кансалідэйтэд майнс». Збыт прыродных алмазаў на сусв. рынку ажыццяўляе манапаліст — Алмазны сіндыкат. Каля 100% ювелірнай сыравіны, якая паступае на рынак, перапрацоўваецца ў брыльянты. Ювелірныя алмазы апрацоўваюцца пераважна ў Амстэрдаме, Тэль-Авіве, Бамбеі, Нью-Йорку. Сінтэтычныя алмазы (памеры 0,01—1,2 мм) вырабляюць Расія і некат. краіны Усх. Еўропы, амер. кампанія «Джэнерал электрык», прадпрыемствы кампаніі «Дэ Бірс», у ПАР, Ірландыі і Швецыі, а таксама японскія, герм. і інш. фірмы. Сучасная штогадовая вытв-сць сінт. алмазаў ацэньваецца ў 150 млн. кар; за іх кошт на 75% забяспечваецца выраб алмазнага інструменту. На Беларусі арг-цыямі ВА «Беларусьгеалогія» вядзецца пошук алмазаў. У 1980—90 выяўлены алмазаносныя кімберліт-лампраітавыя пароды на ПдУ рэспублікі. Знойдзены 3 крышталі алмазаў. На прывазной сыравіне наладжана апрацоўка алмазаў у Гомелі (прадпрыемства «Крышталь»).
т. 1, с. 264
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)