Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кудзе́ляж. куде́ль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кудзе́ля, ‑і, ж.
Валакно лёну, канапель, апрацаванае для прыгатавання пражы. Прасці кудзелю. □ На лаве стаяць тры прасніцы. Дзве з кудзеляю, адна з воўнаю.Чорны.// Ачоскі лёну, пянькі. Сядзелі за прасніцамі жанкі, прадучы кужаль і кудзелю.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кудзе́ляж Fláchshede f -, -n, Héde f; Werg n -(e)s;
род па кудзе́лі Mútterfolge f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Кудзе́ля ’валакно льну, канапель, апрацаванае для прыгатавання пражы’ (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Нік. Очерки, Серб., Шпіл., Бяльк., Мат., Янк. 1, Чуд.). Укр.куделя, рус.кудель ’тс’, балг.къделя, серб.-харв.ку́деља, славен.kodȇlja ’тс’, польск.kądziel, чэш.koudel, в.-луж.kudźel, н.-луж.kuzel ’тс’. Параўн. кужаль (гл.), кужэль (гл.). Частка форм, якія ўзыходзяць да kǫžel, мае значэнне ’кудзеля’ (бел.кужаль ’ачэсаны і ачышчаны лён’, укр.кужіль ’ачэсаны лён, прыгатаваны для прадзення’, параўн. рус.кудель у тых жа значэннях). Такім чынам, kǫdelь і kǫželь могуць мець тоесную семантыку. Спробы даць прасл.kǫdelь этымалагічнае тлумачэнне былі няўдалымі. Такім з’яўляецца супастаўленне kǫdelь з літ.kedénti ’скубеш воўну’, якое генетычна суадносіцца з kedė́ti ’трэскацца, лопацца’, kėdóti рваць у розныя бакі’, kẽdaras ’лахманы’, а далей са ст.-грэч.σκεαννύναι ’расшчапляю’, літ.skedervà ’асколак’ (параўн. Фрэнкель, 233). Таксама няўдалай з’яўляецца спроба звязаць kǫdelь з kǫdьrь (гл. кудзер) з выдзяленнем у іх агульнага прэфікса kǫ (kǫdelьc і.-е.*del‑/*dol‑ ’расколваць’ з рэканструкцыяй першаснага значэння плесці’, якое не збераглося ў жывых дыялектах) (параўн. Трубачоў, Ремесл. терм., 99). Зыходзячы з факта спарадычнага змяшэння kʼ і tʼ у карысць tʼ у праславянскай мове, мяркуем, што kǫdelь < *kǫgelь (якое дало таксама kǫželь) (Мартынаў, Слав. акком., 64–65).