кот, ката́, М каце́, мн. каты́, като́ў, м.
Свойская жывёліна сямейства кашэчых; самец кошкі.
Сібірскі к.
◊
Кату па пяту (разм., жарт.) — вельмі малы ростам.
Купіць ката ў мяшку (разм.) — набыць што-н., не ведаючы яго якасці.
Як кот наплакаў каго-чаго (разм., жарт.) — пра нязначную колькасць чаго-н.
|| памянш.-ласк. ко́цік, -а, мн. -і, -аў, м. і като́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.
|| прым. каці́ны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
кот кот, род. ката́ м.;
морско́й кот зоол. марскі́ кот;
◊
(как) кот напла́кал (як) кот напла́каў;
кота́ в мешке́ купи́ть (прода́ть) ката́ ў мяшку́ купі́ць (прада́ць).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
кот (род. ката́) м. кот;
○ марскі́ к. — морско́й кот;
чаро́тавы к. — камышо́вый кот;
◊ кату́ па пяту́ — от горшка́ два вершка́;
два каты́ ў адны́м мяшку́ — два кота́ в одно́м мешке́;
глядзе́ць, як к. на са́ла — гляде́ть, как кот на са́ло;
купі́ць ката́ ў мяшку́ — купи́ть кота́ в мешке́;
як к. напла́каў — как кот напла́кал; с гу́лькин нос;
жыць як к. з саба́кам — жить как ко́шка с соба́кой;
гуля́ць у ката́ і мы́шку — игра́ть в ко́шки-мы́шки;
цягну́ць ката́ за хвост — тяну́ть кота́ за хвост;
кату́ жа́ртачкі, а мы́шцы смерць — посл. ко́шке шу́тки, а мы́шке смерть;
міну́лася кату́ ма́сленіца — не всё коту́ ма́сленица;
насі́цца, як к. з селядцо́м — погов. носи́ться, как ку́рица с яйцо́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
кот, ката, М каце, м.
Самец кошкі.
•••
Марскі кот — а) тое, што і коцік (у 2 знач.); б) род марскога ската.
Чаротавы кот — драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых.
Гуляць у ката і мышку гл. гуляць.
(Жыць) як кот з сабакам — пра людзей, якія пастаянна сварацца.
Кату па пяту — вельмі малы ростам.
Купіць ката ў мяшку гл. купіць.
Мінулася кату масленіца; не ўсё кату масленіца гл. масленіца.
Цягнуць ката за хвост гл. цягнуць.
(Як) кот наплакаў — пра вельмі малую колькасць чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кот м Káter m -s, -, Kátze f -, -n;
◊ кот у бо́тах фалькл der Gestíefelte Káter;
кот напла́каў разм sehr wénig;
купі́ць ката́ ў мяшку́ die Kátze im Sack káufen;
кату́ па пяту́ sehr klein von Wuchs
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Кот 1 ’самец кошкі’ (ТСБМ, ТС, Сл. паўн.-зах., Жд. 2, Бяльк., Сцяшк., Сержп. Пр.). Укр. кіт, рус. кот, ст.-рус. котъ ’тс’, балг. кот, серб.-харв. кот ’тс’, польск. kot, чэш. kot, славац. kot, н.-луж. kot ’тс’. Відавочна, культурнае запазычанне з лац. cattus ’тс’. Магчыма, праз германскае пасрэдніцтва. Параўн. Трубачоў, Происх., 96; Трубачоў, Эт. сл., 11, 210–211.
Кот 2 ’народная назва грыба (пеўнік стракаты)’ (Жыв. сл.). Да кот 1 (гл.) па прыкмеце стракатасці.
Кот 3: котам скаціцца ’адубеўшы, скарчанеўшы’. Да каціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кот; кіса (ласк.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Кот-д’Ивуа́р Кот-д’Івуа́р Респу́блика Кот-д’Ивуа́р Рэспу́бліка Кот-д’Івуа́р м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Кот-д’Івуа́р м Côte d’Ivoire [kotdi´vwa:r] n -s, Élfenbeinküste f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)