Verbum

анлайнавы слоўнік

кня́зь

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

	адз.	мн.
Н.	кня́зь	князі́
Р.	кня́зя	князёў
Д.	кня́зю	князя́м
В.	кня́зя	князёў
Т.	кня́зем	князя́мі
М.	кня́зю	князя́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

князь, -я, мн. князі́, -ёў, м.

1. Правадыр войска і правіцель феадальнай манархічнай дзяржавы або асобнага ўдзельнага княства.

Полацкі к.

2. Тытул такіх асоб, які перадаваўся ў спадчыну або прысвойваўся царом як узнагарода, а таксама асоба, якая мела такі тытул.

|| пагард. князёк, -зька́, мн. -зькі́, -зько́ў, м.

|| прым. кня́жацкі, -ая, -ае.

К. палац.

К. тытул.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кня́зь князь, род. кня́зя м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

князь м. князь;

○ вялі́кі к. — вели́кий князь;

◊ сей у гразь — бу́дзеш князь — посл. сей в грязь — бу́дешь князь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

князь, ‑я; мн. князі, ‑ёў; м.

1. Правадыр войска і правіцель вобласці ў феадальнай Русі. Маскоўскі князь. Полацкі князь.

2. Тытул, які перадаваўся ў спадчыну патомкам такіх людзей або прысвойваўся ўказам цара як ўзнагарода. // Асоба, якая мела гэты тытул.

•••

Вялікі князь — а) старшы з удзельных князёў у Старажытнай Русі; б) тытул сына, брата або ўнука рускіх цароў; асоба, якая мела гэты тытул.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Князь (воз.), гл. Чырвонае

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

князь

т. 8, с. 366

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

князь м. Fürst m -en, -en;

вялі́кі князь гіст. Gróßfürst m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

князь

Том: 15, старонка: 158.

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Князь ₁ ’правадыр войска і правіцель вобласці ў феадальнай Русі’ (ТСБМ, Яруш.). Укр. князь, рус. князь, ст.-рус. кънязь ’тс’, ст.-слав. кънѧзь, балг. кнез, серб.-харв. кне̑з, славен. knȇz ’тс’, польск. książę, чэш. kníže, славац. knieža, в.-луж. knjez ’пан’, палаб. knąz ’шляхціц’. Прасл. kъnędzь было запазычана з германскіх моў, ва ўсякім разе задоўга да трэцяй палаталізацыі. Параўн. княгіня (гл.). Аб старажытнасці запазычання сведчыць, відаць, таксама рухомасць акцэнтуацыйнай парадыгмы пры кароткім галосным у корані. Прагерм. kuningaz ’правадыр, кароль’ тлумачыцца як утварэнне на ‑ingaz ад прагерм. kunja ’род’ (лац. genus, ст.-грэч. γένος, ст.-інд. jánaḥ ’тс’). Такім чынам, у прагерманскай мове наглядаецца словаўтваральная інавацыя афіксна-семантычнага тыпу (славянскія мовы не ведаюць ніводнага спрадвечнага слова з суфіксацыяй ędʼzʼь) (Мартынаў, Лекс. взаим., 47–48). Параўн. Кіпарскі Gemeinslav., 181; Экблум, ZfSlPh, 30, 6; Экблум, ScSL, 3, 176. Князь у значэнні ’жаніх’ — табуізм (гл. Хаверс у Фасмера, 2, 266). Такое ж трэба сказаць і аб княгіня ’нявеста’.

Князь ₂ ’малады, жаніх’ (Нас., Яруш., Грыг., Гарэц., Нар. лекс., З нар. сл., Маш., Сержп. Грам.), ’дружка’ (Кольб.). Гл. князь ₁.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)