клапата́ць, -пачу́, -по́чаш, -по́ча; -пачы́; незак. (разм.).
Вельмі старанна, настойліва і рупліва займацца чым-н.
К. каля стала.
|| зак. паклапата́ць, -пачу́, -по́чаш, -по́ча; -пачы́.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
клапата́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
клапачу́ |
клапо́чам |
| 2-я ас. |
клапо́чаш |
клапо́чаце |
| 3-я ас. |
клапо́ча |
клапо́чуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
клапата́ў |
клапата́лі |
| ж. |
клапата́ла |
| н. |
клапата́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
клапачы́ |
клапачы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
клапо́чучы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
клапата́ць несов., разг. хлопота́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клапата́ць, ‑пачу, ‑почаш, ‑поча; незак.
Разм. Рупліва, старанна займацца чым‑н. Клапатаць каля печы. □ Маленькая Настася бегала ды клапатала, як накарміць сямейку. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Клапата́ць ’рупліва, старанна займацца чым-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Шат., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.), ’дакучаць, назаляць’ (Нас.). Укр. клопотати ’рупліва займацца чым-небудзь’, рус. клопотать ’тс’, польск. kłopotać ’дакучаць, назаляць’, чэш. klopotati ’надрывацца на рабоце’. Іншыя, мабыць, першасныя значэнні: чэш. klopotati, ’спяшацца, бегчы, калаціць’, славац. klopotať ’стукаць’, н.-луж. kłopotaś ’калаціць’, балг. клопотя ’грымець’, серб.-харв. клопо̀тати ’тс’, славен. klopotáti ’стукаць’, ст.-рус. клопотати ’шумець, грымець, стукаць, злавацца’. Геаграфія лексем і іх значэнняў сведчыць аб тым, што другаснае значэнне клапатаць, якое збераглося ў беларускай мове, ахоплівае арэал, што ўключае польскую, беларускую, украінскую і ў меншай меры рускую мовы (у апошняй — заходнюю частку арэала). Таму можна меркаваць аб польскай крыніцы. Пры гэтым пранікнуць мог назоўнік клопат, а вытворныя ад яго маглі ўзнікнуць на ўсходнеславянскай глебе незалежна ад польскай. З пункту погляду прамоўнай рэканструкцыі прасл. klopotati (як klokotati) як гукапераймальны дзеяслоў узнікла ад прасл. klopotъ < klop‑otъ < klopati (балг. клопам, серб.-харв. кло́пати, славен. klópati ’стукаць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паклапата́ць гл. клапатаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заклапата́ць, ‑пачу, ‑почаш, ‑поча; зак.
Разм. Пачаць клапатаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
испра́шивать несов., уст. прасі́ць (чаго); (ходатайствовать) клапата́ць; хада́йнічаць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Клапаціцца ’старанна займацца чым-небудзь’, ’турбавацца, непакоіцца’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Яруш., Сержп., Др.-Падб., Шат., Касп.). Гл. клапатаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кла́паць ’шлэпаць нагамі’ (ТС). Укр. клапати ’біць, стукаць, бразгаць’, балг. клапам ’тс’, серб.-харв. клапати ’тс’, славен. klapȃti ’павольна ісці’, польск. kłapać ’біць, стукаць’, чэш. klapali ’біць, бразгаць’, в.-луж. kłapać ’тс’, н.-луж. kłapać ’тс’. Прасл. klapali — ітэратыў да klopati (гл. клапатаць). Параўн. Трубачоў, Эт. сл., 9, 184.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)