кипе́ть несов., в разн. знач. кіпе́ць;

борщ кипи́т боршч кіпі́ць;

рабо́та кипи́т рабо́та кіпі́ць;

зло́ба кипи́т злосць кіпі́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кіпе́ць несов.

1. кипе́ть;

2. перен. кипе́ть, кипяти́ться;

◊ рабо́та кіпі́ць — рабо́та кипи́т;

кроў кіпі́ць — кровь кипи́т;

як у гаршку́ (катле́) к. — как в котле́ кипе́ть;

жыццё кіпі́ць — жизнь бьёт ключо́м;

к. ад зло́сці — кипе́ть от зло́бы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бурапе́ніць несов., поэт. (о жизни, деятельности) бурли́ть, кипе́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ускіпе́ць сов.

1. (начать кипеть) вскипе́ть, закипе́ть;

2. перен. вскипе́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ключ​III м. (источник, родник) крыні́ца, -цы ж.;

◊

бить ключо́м біць крыні́цай;

кипе́ть ключо́м кіпе́ць, вірава́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

клеката́ць несов., разг.

1. (о птицах) клекота́ть;

2. (шумно кипеть) клокота́ть;

3. перен. (о чувствах) клокота́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

De vento nemo vivit

Ніхто не жыве паветрам.

Никто не живёт воздухом.

бел. Салаўёвымі песнямі сыты не будзеш.

рус. Воздухом сыт не будешь. Соловья баснями не кормят.

фр. On ne chante pas le ventre creux (Не поют на пустой желудок). Belles paroles ne font pas bouillir la marmite (Прекрасные слова не заставят кипеть котелок).

англ. Bare words buy no barley (Ja пусты ва не купишь ячменя).

нем. Von Worten wird der Bauch nicht voll, die Nachtigall nicht satt (От слов живот не становится полным, а соловей сытым).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Peculium re, non verbis augetis

Маёмасць павялічваецца справай, а не словамі.

Имущество увеличивается делом, а не словами.

бел. Меней гавары ‒ болей рабі. Лес не сякуць языкамі. Салаўя байкамі не кормяць. Ласка ‒ не каляска, сеўшы, не паедзеш.

рус. Из одних слов шубы не сошьёшь. От красивых слов не прибавляется масла в каше. Разговором каши не сваришь.

фр. Belles paroles ne font bouillir la marmite (Хорошие слова не заставят кипеть котёл).

англ. Bare words buy no barley (Пустыми словами ячменя не купишь).

нем. Schöne Worte machen den Kohl nicht fett (Прекрасные слова не делают капусту/щи жирной/-ными). Schöne Worte füllen den Sack nicht (Прекрасные слова не наполняют мешок).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

кацёл (род. катла́) м., в разн. знач. котёл;

кухо́нны к. — ку́хонный котёл;

паравы́ к. — парово́й котёл;

папа́сці ў к. — воен. попа́сть в котёл;

◊ як у катле́ кіпе́ць — (как) в котле́ кипе́ть;

пабра́таўся гаршчо́к з катло́м — посл. гусь свинье́ не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кі́пець ’пазногаць, кіпцюр, ногаць’ (ТСБМ, Янк. 1, Мат. Гом., Некр., ТС, КЭС, лаг., Мал., Сл. паўн.-зах., Грыг., Мат. АС, Касп., Яруш.). Верагоднае запазычанне з балтыйскіх моў. Параўн. літ. kìbčius ’задзіра’, kė́pčiotis ’задзірацца’ (Сл. паўн.-зах., 463). Арашонкава і інш. (Весці АН БССР, 1971, 1, 93) сцвярджалі сувязь з літ. kìbti ’чапляцца’, kìbčius ’той, хто чапляецца’ без кваліфікацыі характару гэтай сувязі. Упершыню беларускія словы разглядаліся як запазычаныя з балтыйскіх моў у Лаўчутэ (Балтизмы, 114).

Кіпе́ць ’бурліць, клекатаць ад пары, якая ўтвараецца пры награванні вадкасці’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ’варыцца’ (Сл. паўн.-зах.), ’гніць, псавацца’ (Янк.), кіпець на сэрцы ’моцна злавацца, крыўдзіцца, знешне не выказваючы пачуццяў’ (Юрч. Фраз. 2), укр. кипіти, рус. кипеть ’тс’, балг. кипя, макед. кипи, серб.-харв. ки́пети, славен. kipéti, польск. kipieć, чэш. kypěti, славац. kypieť, н.-луж. kipieś ’тс’, ст.-слав. кыпѣти і в.-луж. kipić маюць значэнне ’выцякаць’. Яшчэ балта-славянская інавацыя: параўн. літ. kūpė́ti ’кіпець’, ’выцякаць’. Іншыя балтыйскія паралелі маюць больш далёкую семантыку. Параўн. лат. kûpêt ’дыміцца’ і ст.-прус. kupsins ’імгла’ (Тапароў, K–L, 296–300). Астатнія індаеўрапейскія паралелі яшчэ больш далёкія па сваёй семантыцы: ст.-інд. kúpyati ’гневацца’, лац. cupio ’жадаю’ і інш. (Фрэнкель, 325). Як відаць з гэтага, балта-славянскія значэнні больш старажытныя. Далейшы семантычны аналіз вядзе да прасторавых паняццяў «выпукласці» і «ўвагнутасці», якія ляжаць у аснове кіпення. Параўн. ст.-іран. kaufа ’гара’ і ст.-інд. kū́pa ’яма’ (Тапароў, там жа, 298).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)