квялі́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. квялю́ кве́лім
2-я ас. кве́ліш кве́ліце
3-я ас. кве́ліць кве́ляць
Прошлы час
м. квялі́ў квялі́лі
ж. квялі́ла
н. квялі́ла
Загадны лад
2-я ас. квялі́ квялі́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час кве́лячы

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

квялі́ць несов., разг. огорча́ть, расстра́ивать до слёз;

к. дзіця́ — огорча́ть (расстра́ивать до слёз) ребёнка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Квяліць ’дражніць, крыўдзіць’ (Сл. паўн.-зах., КЭС, лаг., Жыв. сл., З нар. сл., Сцяц., Мат. Гом., Грыг., Янк. БП). У апошняй крыніцы: «Маўчанка не квяліць, але славу вялічыць». Укр. квілити, рус. квелить ’тс’, балг. цвеля ’гнявіць’, серб.-харв. цве́лити ’засмучваць’, славен. cvéliti ’тс’, польск. kwielić ’плакаць’, ст.-чэш. kvieliti ’плакаць, мучыць’, в.-луж. cwělić ’мучыць’. Прасл. kvěliti — каўзатыў да kviliti. Першае мела значэнне ’вымушаць плакаць’, другое — ’плакаць’ (Слаўскі, 3, 488; ЕСУМ, 2, 418; Ваян, RÉS, 37, 156–157). Паралелі за межамі славянскіх моў адсутнічаюць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Квеліцца ’дражніцца’ (Сцяшк. Сл.). Гл. квяліць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сквіл ‘пранізлівы крык, лямант’ (Нас., Гарэц., Яруш., Байк. і Некр.), ‘віск’ (Юрч.), ‘жаласны піск, лямант’ (Др.-Падб.), скві́ла ‘спрэчка’ (Нас.), скві́ліць ‘пішчаць пранізліва і жаласна’ (Др.-Падб.). Гл. квяліць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Расквялі́ць, росквелі́ть ’раздражняць (рану)’, таксама з далейшым фанетычным развіццём кв‑ → цв‑: расцвялі́ць, расцве́ліць, расцвілі́ць, росцвілі́ць ’тс’ (мазыр., лельч., лях., петрык., валож., стол., ЛА, 3). Параўн. рус. расквели́ть — ’давесці дзіця да плачу’. Да квяліць, цвяліць (гл.), але прыведзеныя тут значэнні ’дражніць, крыўдзіць’ з’яўляюцца, як падаецца, другаснымі. Сюды ж раскве́ліць ’разжаліць’ (Сцяшк. Сл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Audi, cerne, tace, si vis vivere cum pace

Слухай, прыкмячай, маўчы, калі хочаш жыць у згодзе.

Слушай, замечай, молчи, если хочешь жить в мире.

бел. Маўчанка не квяліць, але славу велічыць. Хто гаворыць ‒ сее, хто маўчыць ‒ жне. Маўчок ‒ пятачок, а два ‒ грывеннік.

рус. В рот, закрытый глухо, не залетит муха. Не дразни собаки, и лаять не станет.

фр. Bouche serrée mouche n’y entre (В закрытый рот не влетит муха).

англ. A closed mouth catches no flies (Закрытый рот мух не ловит).

нем. Schweigen zur rechten Zeit übertrifft Beredsamkeit (Своевременное молчание превосходит болтливость). Bemerke, höre, schweige (Замечай, слушай, молчи).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)