ка́ша, -ы, мн. -ы, каш, ж.
1. Густая страва са звараных круп.
Манная к.
Аўсяная к.
2. перан. Разрэджаная маса чаго-н., падобная з выгляду на гэту страву.
Снег ператварыўся ў кашу.
3. перан. Беспарадак, неразбярыха.
У яго ў галаве к.
◊
Бярозавая каша — розгі або дубец, рэмень і пад.
Заварыць кашу — распачаць якую-н. непрыемную, клапатлівую справу.
Кашы не зварыш з кім — не дагаворышся з кім-н., не зробіш справу.
Мала кашы еў — малады, нявопытны, недастаткова дужы.
|| памянш. ка́шка, -і, ДМ -шцы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ка́ша прям., перен. ка́ша, -шы ж.;
◊
завари́ть ка́шу завары́ць ка́шу;
ка́ша в голове́ (у кого) ка́ша ў галаве́ (у каго);
ка́ши не сва́ришь (с кем) ка́шы не зва́рыш (з кім);
ма́ло ка́ши ел ма́ла ка́шы еў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ка́ша ж., в разн. знач. ка́ша;
прасяна́я к. — пшённая ка́ша;
у яго́ ў галаве́ к. — у него́ в голове́ ка́ша;
◊ к. ў ро́це — (у каго) ка́ша во рту (у кого);
даць бяро́завай ка́шы — дать берёзовой ка́ши;
завары́лася к. — завари́лась ка́ша;
ка́шы не зва́рыш — (з кім) ка́ши не сва́ришь (с кем);
бо́ты ка́шы про́сяць — сапоги́ ка́ши про́сят;
ма́ла ка́шы еў — ма́ло ка́ши ел;
расхлёбваць ка́шу — расхлёбывать ка́шу;
ма́слам ка́шу не сапсуе́ш — посл. ка́шу ма́слом не испо́ртишь;
аржана́я к. сама́ сябе́ хва́ліць — посл. ржана́я ка́ша сама́ себя́ хва́лит
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ка́ша, ‑ы, ж.
1. Густая страва з круп, звараных у вадзе або малацэ. Ячная каша. Манная каша. □ Марына паставіла талерку прасянай кашы на малацэ, жоўтай, .. з салодкім пахам. Ермаловіч. Кашы маслам не сапсуеш. Прыказка. // Страва з тоўчанай варанай бульбы. Бульбяная каша.
2. перан. Разрэджаная маса чаго‑н., падобная з выгляду на гэту страву. Вада шырока разальецца, І снег на кашу пабярэцца. Колас. Пад нагамі чвякала каша з мокрага снегу і гразі. Курто.
3. перан. Беспарадак, неразбярыха, калатня. Ён здзіўляўся таму, што жывым і цэлым выбраўся з усёй гэтай кашы. Лынькоў. — От каб цяпер наляцелі самалёты, нарабілі б кашы, — сказаў Шыманскі. Гурскі.
•••
Бярозавая каша — розгі.
Даць бярозавай кашы каму гл. даць.
Заварылася кашы — пачалася якая‑н. непрыемная, заблытаная, клапатная справа.
Заварыць кашу гл. гаварыць.
Каша ў галаве чыёй, у каго — хто‑н. блытана разважае, не мае яснасці ў разуменні чаго‑н.
Кашы не зварыш з кім гл. зварыць.
Мала кашы еў (з’еў) гл. есці.
Хапіць шылам кашы гл. хапіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́ша ж
1. кул Grütze f -, -n, Brei m -s, -e;
2. (неразбярыха) Durcheinánder n -s, -, Wírrwarr m -s;
◊ у яго́ ў галаве́ ка́ша in séinem Kopf herrscht ein héilloses Durcheinánder;
з ім ка́шы не зва́рыш mit ihm ist es únmöglich éinig zu wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
каша
Том: 15, старонка: 8.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Ка́ша ’густая страва з круп, звараных у вадзе або малацэ’ (ТСБМ, БРС). Слова вядома ва ўсіх слав. мовах. Параўн. рус. ка́ша, укр. ка́ша, польск. kasza, чэш. kaše, славац. kaša, балг. ка́ша, серб.-харв. ка̏ша, славен. káša, і г. д. Прасл. *kaša. Звычайна тлумачылі як *kāsi̯ā, якое быццам звязана з літ. kóšti ’кадзіць’ (гл. Бернекер, 1, 493; Траўтман, 120 і інш.). Гл. Фасмер, 2, 214. У новыя часы прапанавалі іншыя рашэнні (агляд гл. у Трубачова, Эт. сл., 9, 158–159). Цікавай здаецца ідэя семантычнай рэканструкцыі як «сечка» і, адпаведна, сувязі з *kositi, *česati.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́лбенны по́лбенный;
~нная ка́ша — по́лбенная ка́ша
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
по́лбенный по́лбенны;
по́лбенная ка́ша по́лбенная ка́ша.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
куле́ш, -ляшу́, м.
Рэдкая мучная або крупяная каша з салам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)