кало́дзезь
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кало́дзезь |
кало́дзезі |
| Р. |
кало́дзезя |
кало́дзезяў |
| Д. |
кало́дзезю |
кало́дзезям |
| В. |
кало́дзезь |
кало́дзезі |
| Т. |
кало́дзезем |
кало́дзезямі |
| М. |
кало́дзезі |
кало́дзезях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кало́дзезь м., см. кало́дзеж
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́дзезь,
гл. калодзеж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кало́дзеж, -а, мн. -ы, -аў і кало́дзезь, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Збудаванне ў выглядзе вузкай глыбокай ямы, умацаванай ад абвалаў зрубам, трубамі для здабывання вады з ваданосных слаёў зямлі.
Пачысціць к.
2. Яма для розных тэхнічных патрэб (спец.).
Шахтавы к.
Каналізацыйны к.
○
Артэзіянскі калодзеж — буравы калодзеж з труб, які падае глыбінную напорную ваду.
|| прым. кало́дзежны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кало́дзеж, ‑а і кало́дзезь, ‑я, м.
1. Вузкая глыбокая яма, звычайна ўмацаваная ад абвалаў зрубам, трубамі для здабывання вады з ваданосных слаёў зямлі. На вуліцы Лясніцкі сустрэў Макрыну — яна ішла ад калодзежа з поўнымі вёдрамі вады. Зарэцкі. Зарыпеў журавель над калодзежам. Колас.
2. (звычайна з азначэннем). Яма, якая служыць для розных тэхнічных патрэб. Шахтавы калодзеж. Каналізацыйны калодзеж. Кабельны калодзеж.
•••
Артэзіянскі калодзеж — буравы калодзеж з труб, які падае глыбінную напорную ваду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ско́варад ‘калодзезь з ланцугом, прымацаваным да вала’ (Сцяшк.). Гл. коварат 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
калодзеж, калодзезь, студня
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Віновы 1 ’піковы’ (Касп.), укр. виновий ’тс’. Утворана ад ві́на 1 (гл.) і суф. ‑ов‑ы. Гл. яшчэ Унбегаун, Sel. Papers, 1969, 257.
Віновы 2 калодзезь (фалькл.) ’вінны, адкуль бяруць віно’ (віц., паст., Шырма, Песні). Адносны прыметнік, утвораны пры дапамозе суф. ‑ов‑ы (як сасновы) ад віно́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нераўну́ючы ’надта падобны, але не можна параўнаць’ (Варл.). Засцерагальны выраз, які адлюстроўвае рэшткі ахоўнай магіі: непажаданае прыроўніванне каго-небудзь ці чаго-небудзь добрага да горшага магло прынесці шкоду першаму. Да ро́ўны ’аднолькавы’, раўня́ць ’параўноўваць’ (гл.), параўн. нероўны ’няроўны, неаднолькавы’ (ТС), нера́ўны ’неаднолькавы’ (Сл. ПЗБ) і пад. Гл. таксама нераўнава́ць ’не приравнивать’, нераўну́ючы (неровнуючи) ’не параўноўваючы, не прымяняючы’: «Неровнуючи часу, говорится в предосторожностях худых последствий от воспоминания о каком-либо несчастном случае: Неровнуючи часу, перегнувся так, да й ўпавъ у калодзезь» (Нас.). Параўн. рус. неровен час ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
In silvam ligna ferre
Насіць дровы ў лес.
Носить дрова в лес.
бел. У лес дровы не возяць, а ў калодзезь ваду не льюць. У крыніцу ваду не носяць.
рус. Ехать в Тулу со своим самоваром. В лес дров не возят, в колодец воды не льют.
фр. Porter de l’eau à la mer (Носить воду в море).
англ. To carry coals to Newcastle (Таскать уголь в Ньюкасл).
нем. Man braucht nicht Eulen nach Athen zu tragen (Не нужно носить сов в Афины).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)