Verbum

каагулянты

т. 7, с. 376

ГАЛЫ́Н,

комплексныя злучэнні, крышталегідраты двайных сульфатаў саставу M​¹M​^III(SO₄)₂∙12H₂O ці M​^I₂SO₄ × M₂​^III(SO₄)₃∙24H₂O (M​^I — адназарадны катыён: Na​⁺, K​⁺, Rb​⁺, Cs​⁺, NH₄​⁺ і інш.; M​^III — трохзарадны катыён: Al​³⁺, Cr​³⁺, Fe​³⁺, Ga​³⁺ і інш.). Існуюць таксама селенатны галын саставу M​^IM​^III(SeO₄)₂∙12H₂O і т.зв. псеўдагалын, які ўтвараюць двухзарадныя катыёны, напр. FeSO₄xAl₂(SO₄)₃∙24H₂O.

Вядома некалькі дзесяткаў галынаў. Пры звычайных умовах устойлівыя крышт. рэчывы з вяжучым, кіслым смакам. На ўласцівасці галынаў больш значна ўплывае адназарадны катыён M​⁺, У галынаў, якія маюць аднолькавы катыён M​³⁺, у радзе Na, K, NH₄, Rb, Cs растваральнасць у вадзе памяншаецца, т-ра плаўлення і тэрмічная ўстойлівасць павялічваюцца (напр., алюманатрыевы галын мае t_пл 61 °C, алюмацэзіевы — 117 °C). Пры награванні плавяцца ў крышталізацыйнай вадзе, потым дэгідратуюць у 2 ці некалькі стадый. Прадукт дэгідратацыі — галын бязводны ці палены.

У прыродзе трапляецца алюмакаліевы, алюманатрыевы (мінерал чэрмігіт). Выкарыстоўваюць у асн. алюмініевы галын, хромава-каліевы (гл. Хромавы галын) і жалеза-амоніевы для дублення скуры, праклейвання паперы, як пратраву пры фарбаванні тканін, каагулянты пры водаачыстцы, рэактывы ў фатаграфіі.

І.В.Боднар.

т. 4, с. 475