иде́я ідэ́я, род. ідэ́і ж.;

навя́зчивая иде́я неадчэ́пная (назо́йлівая) ідэ́я;

руководя́щая иде́я кіру́ючая ідэ́я.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ідэ́я ж.

1. в разн. знач. иде́я;

свет ідэ́й — мир иде́й;

пану́ючыя ідэ́і — госпо́дствующие иде́и;

пада́ць ідэ́ю — пода́ть иде́ю;

і. рама́на — иде́я рома́на;

2. за́мысел м.;

◊ і. фікс — иде́я фикс

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

за́мысел м.

1. заду́ма, -мы ж.; (проект) прае́кт, -та м.; (идея) ідэ́я, род. ідэ́і ж.; (намерение) заме́р, -ру м., наме́р, -ру м.;

2. за́мыслы мн. (козни) заме́ры, -раў;

вражде́бные за́мыслы варо́жыя заме́ры.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Utere consilio, licet omnia noveris arte

Карыстайся парадай ‒ і ўсё глыбока зазнаеш.

Пользуйся советом ‒ и всё глубоко познаешь.

бел. Парада ‒ не здрада. Часам і разумнага трэба перасцерагчы.

рус. Своим умом живи, а добрым советом не пренебрегай. Кто с советом не считается, тот просчитается. Без совета жить ‒ что без торбы по миру ходить. И мудрому человеку совет требуется. Добрый совет на приметку бери.

фр. Un sot peut bien avoir une bonne idée (У глупца может быть хорошая идея).

англ. A fool may give a wise man a counsel (И дурак может дать совет умному).

нем. Guter Rat ist Goldes wert (Хороший совет стоит золота).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

ЛА́ПА Іван Іванавіч

(1869—23.12.1944),

расійскі гісторык. Акад. Пецярбургскай АН (1912). Скончыў Пецярбургскі ун-т (1892). Праф. Юр’еўскага (Тартускага; 1905—19), Каўнаскага (1933—40), Віленскага (1941) ун-таў. У 1921—33 жыў у Празе. Даследаваў пераважна гісторыю ВКЛ 16 ст. Выдаў «Полацкую рэвізію 1552 г.» (1905), 2 тамы Метрыкі ВКЛ, або «Літоўскай метрыкі» («Русская историческая библиотека», т. 27, 1910; т. 30, 1914). Яго працы напісаны ў тыповым для прадстаўніка дзярж. школы гіст.-юрыд. духу, каштоўныя багатым фактычным матэрыялам.

Тв.: Великое княжество Литовское за время от заключения Люблинской унии до смерти Стефана Батория (1569—1586): Опыт исслед. полит. и обществ. строя. Т. 1. СПб., 1901; Литовский статут в Московском переводе-редакции. Юрьев, 1916; Западная Россия и ее соединение с Польшей в их историческом прошлом: Ист. очерки. Прага, 1924; Идея единства русского народа в Юго-Западной Руси в эпоху присоединения Малороссии к Московскому государству. Прага, 1929; Литовский статут 1588 г. Т. 1—2. Каунас, 1934—38.

М.Ф.Спірыдонаў.

т. 9, с. 130

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Asinus in paleas incidit

І асёл можа натрапіць на мякіну.

И осёл может наткнуться на мякину.

бел. Часам і сляпы на дарогу навядзе. Трапіцца і сляпой курыцы зярнятка знайсці.

рус. И слепая курица иногда находит зёрнышко. Бывает, что и дурак метким словом обмолвится. Чем чёрт не шутит. И в мякине зёрна находятся. И в пепле искра бывает. И осёл свой ум показывает.

фр. Un sot peut bien avoir une bonne idée (И y глупого может быть хорошая мысль/идея).

англ. A fool may give a wise man a counsel (И дурак может дать умному совет).

нем. Es findet wohl auch ein Blinder ein Hufeisen (И слепой, вероятно, найдёт подкову). Eine blinde Henne findet wohl auch ein Korn (И слепая наседка иногда находит зерно).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

БЯРДЗЯ́ЕЎ Мікалай Аляксандравіч

(6.3.1874, Кіеў — 23.3.1948),

рускі філосаф і публіцыст. Вучыўся ў Кіеўскім ун-це (1894—98). З 1917 праф. філасофіі Маскоўскага ун-та. Арганізатар «Вольнай акадэміі духоўнай культуры ў Маскве» (1919). У 1922 высланы з СССР, жыў у Берліне, Парыжы. Знаходзячыся пад уплывам філасофіі І.Канта, Я.Бёме, А.Шапенгаўэра, Ф.Ніцшэ, У.Салаўёва, В.Разанава, абараняў ідэі экзістэнцыялізму, прапагандаваў прымат свабоды над быццём і чалавека над светам, адстойваў абсалютную каштоўнасць любой асобы і любой культуры. У працах «Філасофія свабоды» (1911), «Дух і рэальнасць» (1937), «Экзістэнцыяльная дыялектыка боскага і чалавечага» (1952) і інш. абгрунтаваў канцэпцыю т.зв. новай рэлігійнай свядомасці, або хрысціянскага персаналізму. Паводле Бярдзяева, задача чалавека ў вызваленні свайго духу з палону ўяўнага быцця і «выхадзе з рабства ў свабоду», з варожасці свету ў «касмічную любоў»; гэта магчыма толькі пры выкананні строгіх правіл і норм паводзін, сфармуляваных у Старым запавеце (этыка закону), перайманні подзвігу Ісуса Хрыста (этыка збавення), выхаванні святасці, духоўным узвышэнні асобы і яе свабоднай любові да Бога-творцы (этыка творчасці). Бярдзяеў лічыў неапраўданымі сац. рэвалюцыі, якія прыводзяць «да вынішчэння святасці», гібелі духоўнай культуры. Ён сцвярджаў, што марксізм «засланіў» чалавека класам і не здольны вырашыць праблему свабоды і актыўнасці асобы, асуджаў бесчалавечнасць, насілле і тэрор, якія сталі штодзённай практыкай таталітарных рэжымаў, у т. л. і сталінскага рэжыму ў СССР. Даследаваў праблемы інтэлектуальнай гісторыі Расіі, распрацаваў канцэпцыю т.зв. «камюнатарнасці» (абшчыннасці) або рускай самабытнасці, за мяжой выступаў як патрыёт, прадстаўнік рус. культуры і праціўнік розных формаў месіянскай і шавіністычнай ідэалогіі.

Тв.:

Новое религиозное сознание и общественность. СПб., 1907;

Душа России. М., 1915;

Судьба России: Опыты по психологии войны и национальности. М., 1918 (репр. изд. М., 1990);

Смысл истории. Берлин, 1923;

Тое ж. М., 1990;

О назначении человека. Париж, 1931;

Тое ж. М., 1993;

Русская идея: Осн. проблемы рус. мысли XIX — нач. XX в. Париж, 1946;

Истоки и смысл русского коммунизма. Париж., 1955 (репр. изд. М., 1990);

Философия неравенства. М., 1990;

Самопознание: (Опыт филос. автобиогр.). М., 1991;

Философия творчества, культуры и искусства. Т. 1—2. М., 1994;

Царстви Духа и царство Кесаря. М., 1995.

С.Ф.Дубянецкі.

т. 3, с. 407

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

захапі́ць сов.

1. (силой овладеть кем-, чем-л.) захвати́ть;

з. артыле́рыю во́рага — захвати́ть артилле́рию врага́;

2. (взять с собой) захвати́ть;

з. з сабо́й што-не́будзь з ежы — захвати́ть с собо́й что́-л. съестно́е;

3. (увести, унести куда-л.) увле́чь;

цячэ́нне ~пі́ла ло́дку — тече́ние увлекло́ ло́дку;

4. перен. (сильно заинтересовать) захвати́ть, увле́чь;

но́вая ідэ́я ~пі́ла яго́ — но́вая иде́я захвати́ла (увлекла́) его́;

5. заста́ть, захвати́ть, засти́чь, засти́гнуть;

навальні́ца ~пі́ла нас у по́лі — гроза́ засти́гла (захвати́ла) нас в по́ле;

6. перен. (привести в восхищение) увле́чь, восхити́ть, плени́ть;

з. гледачо́ў ігро́й — увле́чь (плени́ть) зри́телей игро́й;

7. (застать) захвати́ть, засти́чь;

з. на ме́сцы злачы́нства — захвати́ть (засти́чь) на ме́сте преступле́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)