дурма́н

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. дурма́н
Р. дурма́ну
Д. дурма́ну
В. дурма́н
Т. дурма́нам
М. дурма́не

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дурма́н, -у, м.

1. Тое, што адурманьвае, прытупляе розум, свядомасць.

2. Памутненне свядомасці, розуму; адурэнне.

|| прым. дурма́нны, -ая, -ае і дурма́нлівы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дурма́н, -ну м., в разн. знач. дурма́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дурма́н

1. бот. дурнап’я́н, -ну м.;

2. перен. дурма́н, -ну м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дурма́н, ‑у, м.

1. Тое, што адурманьвае, ап’яняе (пра алкаголь, чад, пах і пад.). Надзвычайна прыкра убіраць у грудзі мутны дурман адгону. Нікановіч. // перан. Пра тое, што атупляе розум, свядомасць, з’яўляецца сродкам падману. Рэлігія — дурман для народа.

2. Памутненне свядомасці, розуму; адурэнне, ап’яненне. Дурман у галаве. □ Толькі калі часам нап’ецца якісь вясковы хлопец і пачне ў п’яным дурмане задзірацца, жанчыны гаварылі: «Якраз як Сашка Марцінаў». Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дурма́н м

1. бат Stchapfel m -s, -äpfel;

2. перан Betäubungsmittel n -s, -, Benmmenheit f -, -en; Snnesbenebelung f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Дурма́ндурман’ (БРС), ’расліна дурнап’ян’ (Бяльк.). Рус. дурма́н, укр. дурма́н ’тс’. Паводле Фасмера (1, 555), звязана з дур‑ (што ў словах рус. дурно́й, одуря́ть). Таксама Махэк₂ (135) мяркуе, што запазычанае з рус. мовы чэш. durman звязана з durný, таму што расліна вельмі ядавітая. Іншая версія (падрабязна аб гэтым Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 212–213, з аглядам літ-ры) выводзіць слова з цюрк. моў, а сувязь са слав. dur‑, durьnъ і г. д. лічыць народнай этымалогіяй.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чму́т

дурман

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. чму́т
Р. чму́ту
Д. чму́ту
В. чму́т
Т. чму́там
М. чму́це

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дурнап’я́н, -ну м., бот. дурма́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чмут, -а і -у, М чму́це, мн. -ы, -аў, м. (разм.).

1. -а. Ашуканец, несумленны ў адносінах да людзей чалавек.

2. -у. Дурман, ачмурэнне.

Змятаць з дарогі старых законаў ч.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)