ду́ма

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ду́ма ду́мы
Р. ду́мы ду́м
Д. ду́ме ду́мам
В. ду́му ду́мы
Т. ду́май
ду́маю		 ду́мамі
М. ду́ме ду́мах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ду́ма¹, -ы, мн. -ы, дум, ж.

1. Роздум, разважанне.

Думу думаць.

2. Жанр украінскай гістарычнай народнай песні.

Казацкія думы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ду́ма², -ы, мн. -ы, дум, ж.

Назва розных органаў цэнтральнага, а таксама мясцовага кіраўніцтва ў Расіі ў розныя часы.

Дзяржаўная д.

Баярская д.

Гарадская д.

|| прым. ду́мны, -ая, -ае і ду́мскі, -ая, -ае.

Думныя баяры.

Думскі дэпутат.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ду́ма в разн. знач. ду́ма, -мы ж.;

Госуда́рственная Ду́ма Дзяржа́ўная Ду́ма;

боя́рская ду́ма ист. бая́рская ду́ма;

◊

ду́му ду́мать ду́му ду́маць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́ма I ж., в разн. знач. ду́ма;

ду́му ду́маць — ду́му ду́мать

ду́ма II ж. ду́ма;

Дзяржа́ўная д. — Госуда́рственная ду́ма

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́ма ​1, ‑ы, ж.

1. Мысль, разважанне, роздум. Думы і развагі пра зямлю, пра лепшае жыццё не давалі спакою ні майму бацьку, ні ўсёй астатняй тутэйшай беднаце. Кулакоўскі. У самотнай цішы перад сном Думы думае маці. Гілевіч.

2. Жанр гістарычнага народнага ўкраінскага эпасу, а таксама творы гэтага жанру. // Род вершаў на грамадзянскія, палітычныя тэмы ў рускай паэзіі пачатку 19 ст.

ду́ма ​2, ‑ы, ж.

Выбарны орган цэнтральнай або мясцовага кіравання ў дарэвалюцыйнай Расіі. Баярская дума. Дзяржаўная дума. Гарадская дума.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дума

т. 6, с. 257

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ду́ма ж

1. (мысленне) Gedánke m -ns, -n;

ду́маць ду́му sínnen* vi; in Gedánken versúnken sein; éinem Gedánken náchgehen*;

2. літ (жанр паэзіі) Betráchtungen pl, Reflexiónen pl; фалькл (ukraínisches) Volkslied;

3. (упраўленне) Dúma f -, -s (Parlamentskammer in Russland, Stadtrat in Lettland usw.);

Дзяржа́ўная ду́м Stáatsduma f;

гарадска́я ду́м Stádtrat m -(e)s, -räte

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

дума

Том: 9, старонка: 100.

img/09/09-100_0612_Дума.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Ду́ма 1 ’дума, думка’, ду́маць, таксама дума́ ’думка’ (Нас., Касп., Шат.). Лексемы *duma, *dumati вядомы амаль ва ўсіх слав. мовах (акрамя чэш. і славац., дзе dumati, dumať запазычаны з польск.). Семантыка іх розная (’думаць’, ’памятаць’, ’гаварыць’, ’меркаваць’ і г. д.); падрабязны агляд форм, значэння гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 154–156. Найбольш абгрунтаванай этымалагічнай версіяй (агляд версій у Трубачова, там жа) з’яўляецца дапушчэнне сувязі *duma, *dumati з *dъmǫ, *dǫti ’дуць’ (адсюль і шматлікасць семантыкі адпаведных слоў у слав. мовах). Параўн. яшчэ Мартынаў, Лекс. взаим., 82–84. Ад *dumati ўтвораны бел. ду́мка, укр. ду́мка.

Ду́ма 2 ’ганарыстасць, пыха’ (Нас.). Запазычанне з польск. duma ’тс’, якое звычайна лічыцца герм. па паходжанню. Гл. Слаўскі, 1, 179; Брукнер, 103. Параўн. і ду́мны ’горды, ганарысты’ (гл.). Гл. яшчэ Трубачоў, Эт. сл., 5, 154–156.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)