дра́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. дзяру́ся дзяро́мся
2-я ас. дзярэ́шся дзераце́ся
3-я ас. дзярэ́цца дзяру́цца
Прошлы час
м. дра́ўся дра́ліся
ж. дра́лася
н. дра́лася
Загадны лад
2-я ас. дзяры́ся дзяры́цеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час дзеручы́ся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

дра́цца, дзяру́ся, дзярэ́шся, дзярэ́цца; дзяро́мся, дзераце́ся, дзяру́цца; дзяры́ся; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Раздзірацца на кавалкі, шматкі.

Папера лёгка дзярэцца.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зношвацца да дзірак, станавіцца непрыгодным.

Па такой дарозе абутак хутка дзярэцца.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Знімацца, адрывацца, адставаць.

Дзяры лыка пакуль дзярэцца (прыказка).

4. Драпаць адзін аднаго.

Каты дзяруцца.

5. Наносіць каму-н. драпіны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дра́цца несов.

1. (разрываться) рва́ться;

2. (изнашиваться) трепа́ться;

3. (наносить царапины когтями) цара́паться;

4. разг. кара́бкаться, лезть (с трудом);

д. на дрэ́ва — кара́бкаться (лезть) на де́рево;

5. разг. крича́ть;

6. страд. рва́ться, дра́ться; трепа́ться; тере́ться; ру́шиться; см. драць 1-3, 6, 7

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дра́цца, дзяруся, дзярэшся, дзярэцца; дзяромся, дзерацеся, дзяруцца; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раздзяляцца на часткі, на кавалкі; раздзірацца. Папера лёгка дзярэцца. // Зношвацца да дзірак; рвацца (пра адзенне, абутак). — Есці пры маёй рабоце хапае, абутак і вопратка не дзярэцца і не вельмі пэцкаецца. Кулакоўскі.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Знімацца, адрывацца. Дзяры лыка пакуль дзярэцца. Прыказка.

3. Мець прывычку драць (у 3 знач.); драпацца. [Зыгмусь:] Я да.. [Юзі], а яна або ўцякае, або пазурамі дзярэцца, як кошка. Чорны.

4. Драпаць адзін аднаго. Каты дзяруцца.

5. Разм. Чухацца, тручыся аб што‑н. або драпаючы пальцамі. Дзярэцца, як карослівы.

6. Разм. Паднімацца на што‑н. высокае, чапляючыся рукамі і нагамі; караскацца. Мне так захацелася пабываць на вяршыні кургана, як у маленстве: гоп-гоп! — некалькі падскокаў, і ты ўжо дзярэшся пад самую сасну. Кірэенка. // Вырастаючы, паднімацца ўверх, чапляючыся за што‑н. (пра расліны). Адбуяла ў агародах хмельная летняя зеляніна — павесілі галовы сланечнікі, не дзярэцца на платы гарбузнік. Навуменка. // Прабірацца праз што‑н. цяжкапраходнае. Драцца праз густы ельнік. // перан. Імкнуцца заняць як можна вышэйшае становішча ў грамадстве. Цяпер спакойны за сябе Пахом: «Палезу вышай — вывезе дыплом». І па службовай лесвіцы дзярэцца... Маеўскі.

7. Разм. Моцна крычаць, плакаць. Чаго .. [дзіця] дзярэцца на ўвесь лес? Васілевіч. Дарэктар рвецца на кавалкі. Зламаў на блясе ўжо дзве палкі, Дзярэцца, нема л[я]мантуе, — Такі там гвалт — хай бог ратуе! Колас.

8. Зал. да драць (у 1, 2 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дра́цца

1. (раздзірацца) réißen* vi (s), zerréißen* vi (s);

2. (знасіцца) verschléißen* vi (s); sich ábnutzen;

3. (драпацца) krátzen vi;

4. разм (моцна крычаць) láuthals schréien*;

5. (адрывацца) ábgerissen wérden

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

дзе́рціся несов., см. дра́цца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзе́рціся, дзяруся, дзярэшся, дзярэцца; дзяромся, дзерацеся; пр. дзёрся, дзерлася; незак.

Тое, што і драцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дра́ться​II несов., страд. дра́цца, дзе́рціся; см. драть​ 2.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

истрёпываться

1. трапа́цца, бузава́цца; дра́цца;

2. (о человеке) вымо́твацца, мата́цца; змо́рвацца, мардава́цца, знясі́львацца;

3. страд. трапа́цца, бузава́цца; дра́цца; см. истрёпывать​ 1.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

расцара́пываться

1. (царапнув, царапая, раниться) дра́цца, дзе́рціся, разг. дра́пацца;

2. (царапать друг друга) дра́цца, дзе́рціся, разг. дра́пацца;

3. страд. раздзіра́цца; дра́пацца; см. расцара́пывать.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)