Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дол, -у, м.
1. Ніз, зямля.
Апусціцца на д.
2.мн. -ы, -аў. Яма, адкрытая магіла для пахавання.
Капаць д.
|| прым.до́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Дольная частка муроў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
долм., уст., поэт. далі́на, -ны ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дол (род. до́лу) м.
1. низ; земля́ж.;
2.разг. (яма для погребения) моги́ла ж.;
капа́ць д. — копа́ть моги́лу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дол, ‑у, м.
1. Паверхня зямлі, зямля. Схіліцца к долу. Апусціцца на дол. □ Расце земляны вал, ніжэй у дол уваходзяць землякопы.Колас.Лугавінай, чвякаючы чаравікамі па мокрым доле, хлопцы дабіраюцца да ручая.Навуменка.// Падлога ў памяшканні, звычайна земляная. Укрыты металічнымі плітамі дол падмецены, паліты вадою.Карпаў.І толькі самае малое не зважала ні на што, поўзала сабе ракам сярод хаты па земляным доле.Лобан.
2. Даліна, нізіна. Сцяжынкі ад усіх хутароў, якія стаяць на доле, бягуць сюды, на ўзгорак, як бы на якую параду.Броўка.
3. Магільная яма. Толькі тады, як цалаваў апошні раз матчыны халодныя вусны, я закрычаў як сам не свой і ледзь не кінуўся следам за труною ў халодны глыбокі дол.Сабаленка.Хавалі бацьку летнім пагодлівым днём. На новым могільніку, пад маладымі бярозамі. На пагорку выкапалі дол.Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
долм
1. (зямля) Érde f -; Érdboden m -s; Grund m -(e)s;
2. (даліна) Tal n -(e)s, Täler;
3. (магільная яма) Grúbe f -, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Дол1 ’ніз, зямля’. Прасл.*dolъ (агляд значэнняў гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 64–65): рус.дол, укр.діл, чэш.důl, польск.dół, балг.дол, ст.-слав.долъ. Лічыцца роднасным з гоц.dal ’даліна, нізіна’, ст.-ісл.dalr, ст.-в.-ням.tal ’даліна’ (параўн. таксама ў кельцкіх мовах dol ’даліна’). Гл. Фасмер, 1, 523; Бернекер, 1, 208–209, Трубачоў, Эт. сл., 5, 65 (апошні падкрэслівае, што вельмі характэрным з’яўляецца адсутнасць роднасных форм у балт. мовах, дзе паняцце ямы, нізіны выражаецца асновай *daub‑, *duob‑).
Дол2 ’магіла’ (Сцяшк.). Зыходзячы з спецыфічнага значэння слова (’магіла’), можна думаць, што гэта непасрэднае запазычанне з польск.dół (прасл.*dolъ), якое сярод іншых мае і семантыку ’магіла’. Агляд форм гл. у Трубачова (Эт. сл., 5, 64–65), які лічыць (неабгрунтавана) бел.дол ’магіла’ спрадвечнай лексемай. Іменна значэнне слова і яго геаграфія (зах. гаворкі бел. мовы) сведчаць аб запазычанні гэтай лексемы з усх.-польск. гаворак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дол
1. Паверхня зямлі (БРС).
2. Месца паміж узгоркамі; нізкае поле (Навагр., Пух.Шат., Слуцк.Мал. 172, Стаўбц., Шчуч.).
3. Яма, магіла (БРС).
4. Заліўны луг (Кобр.Гільт. 67). Тое ж дул (Кобр.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)