АСКО́ЛЬД І ДЗІР,
кіеўскія князі ў 2-й пал. 9 ст. Паводле летапісных звестак былі баярамі Рурыка. У 860 узначальвалі першы паход на Канстанцінопаль, вялі барацьбу з печанегамі, улічамі, дунайскімі балгарамі. Учынілі паходы на драўлян, полацкіх крывічоў. Забіты ў 882 наўгародскім князем Алегам.
т. 2, с. 36
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прыдзі́ра, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -дзір (разм.).
Прыдзірлівы чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
задзі́ра, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -дзі́р (разм.).
Завадатар сварак, боек, забіяка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзіра́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дзіра́ |
дзі́ры
дзіры́ |
| Р. |
дзіры́ |
дзі́р |
| Д. |
дзіры́ |
дзі́рам |
| В. |
дзіру́ |
дзі́ры
дзіры́ |
| Т. |
дзіро́й
дзіро́ю |
дзі́рамі |
| М. |
дзіры́ |
дзі́рах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзі́рыць
‘дзіравіць, рабіць дзіркі ў чым-небудзь, на чым-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дзі́ру |
дзі́рым |
| 2-я ас. |
дзі́рыш |
дзі́рыце |
| 3-я ас. |
дзі́рыць |
дзі́раць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дзі́рыў |
дзі́рылі |
| ж. |
дзі́рыла |
| н. |
дзі́рыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
дзі́р |
дзі́рце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
дзі́рачы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзіра́, -ы́, мн. дзіры́ і (з ліч. 2, 3, 4) дзіры́, дзір, ж.
1. Вялікая дзірка ў вопратцы або адтуліна ў чым-н.
Залатаць дзіры на локцях.
Залажыць дзіры цэглай.
2. Далёкае ад культурных цэнтраў месца (разм.).
Жыве ён у такой дзіры, што свет не бачыў.
○
Чорная дзіра (спец.) — вобласць у касмічнай прасторы з надзвычай магутным гравітацыйным прыцягненнем.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГІ́НЗБУРГ Віталь Лазаравіч
(н. 4.10.1916, Масква),
расійскі фізік-тэарэтык. Акад. Рас. АН (1966, чл.-кар. з 1953). Чл. акадэмій і навук. т-ваў інш. краін. Скончыў Маскоўскі ун-т (1938). З 1940 у Фіз. ін-це Рас. АН. Навук. працы па фізіцы элементарных часціц, тэорыі выпрамянення, крышталяоптыцы, тэорыі кандэнсаваных асяроддзяў, радыёфізіцы, фізіцы плазмы, гама- і радыёастраноміі, астрафізіцы касм. прамянёў, праблемах высокатэмпературнай звышправоднасці і інш. Пабудаваў квантавую тэорыю эфекту Чаранкова—Вавілава (1940), прапанаваў фенаменалагічную тэорыю сегнетаэл. з’яў (1945), прадказаў пераходнае выпрамяненне (разам з І.М.Франкам; 1945), распрацаваў паўфенаменалагічныя тэорыі звышправоднасці (разам з Л.Д.Ландау; 1950) і звышцякучасці (разам з Л.П.Пітаеўскім; 1958). Даследаваў праблемы квазараў, пульсараў, нейтронных зорак, чорных дзір, эксперым. праверкі агульнай тэорыі адноснасці і інш. Удзельнічаў у работах па стварэнні тэрмаядзернай зброі ў СССР. Ленінская прэмія 1966, Дзярж. прэмія СССР 1953, Вял. залаты медаль імя М.В.Ламаносава Рас. АН 1995.
Тв.:
Распространение электромагнитных волн в плазме. М., 1967;
О теории относительности: Сб. ст. М., 1979;
Теоретическая физика и астрофизика. М., 1987;
О физике и астрофизике. 2 изд. М., 1992.
Літ.:
Андреев А.Р. и др. В.Л.Гинзбург // Успехи физ. наук. 1996. Т. 166. № 10.
М.М.Касцюковіч.
т. 5, с. 250
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)