дзяўба́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дзяўба́ю |
дзяўба́ем |
| 2-я ас. |
дзяўба́еш |
дзяўба́еце |
| 3-я ас. |
дзяўба́е |
дзяўба́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дзяўба́ў |
дзяўба́лі |
| ж. |
дзяўба́ла |
| н. |
дзяўба́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
дзяўба́й |
дзяўба́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
дзяўба́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дзяўба́ць несов., см. дзяўбці́ 1, 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзяўба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Тое, што і дзяўбці. Дзяўбаць корм. Дзяўбаць кіркамі мёрзлую зямлю. □ Хведару даручылі не абы-якую справу: часаць шулы, дзяўбаць пазы па абодва бакі шулаў. Мележ. На Заранскім пункце агляду вагонаў здаўна павялося, што калі ўжо нападуць на чалавека, дык адчэпяцца не хутка. Дзень дзяўбаць будуць, два дні, ды на трэці яшчэ застанецца. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяўба́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. дзяўбці, дзяўбаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзеўбану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Аднакр. да дзяўбці, дзяўбаць (у 1–3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
долби́ть несов.
1. техн. дзяўбці́, дзяўба́ць;
2. (втолковывать) дзяўбці́;
3. школ., разг. зубры́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
dłubać
незак.
1. дзяўбці; дзяўбаць; гарбець;
2. калупаць; майстраваць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
дзю́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.
Разм.
1. Кляваць, дзяўбаць (пра птушак).
2. Удараць, кляваць чым‑н. вострым. [Разносчык газет] дзюбае жалезнай палкай па тратуары і крычыць: — Купляйце! Купляйце газету! Сабаленка. // Ударацца аб што‑н., пакідаючы след. Аганёк паўзе па мосце, А услед бяжыць Дзіега. Ён не чуе, як навокал Кулі дзюбаюць жалеза. Панчанка.
•••
Дзюбаць носам — тое, што і кляваць носам (гл. кляваць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́длабка ’планка, якая прыбіваецца пад з’езджаны полаз у санях’ (Мат. Гом.), подпапка ’тс’ (Сцяц.). Відаць, таго ж паходжання, што і падлу́бак ’планка на полаз’, каранёвая частка якіх выступае таксама ў надставіш ’вузкая планка, што набіваецца на капылы паверх вязоў’, надулубкі ’вязок ў санях’, падубець ’памаразень’, што ідэнтыфікуецца з ‑сіьІЬ‑, гл. даўбаць ’дзяўбаць, рабіць выемку’ (Цыхун, SOr, 39, 281), параўн. таксама надаўб, падпанкі. Сцяцко выводзіць подпапка ад падлапіць ’даць латку’ (Сцяцко, СНЛ, 183). Хутчэй за ўсё — народнаэтымалагічнае асэнсаванне, гл. лапіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
До́ўбня ’доўбня’, ’дурны, цурбан’ (БРС). Слова, вядомае ў многіх слав. мовах. Параўн. ст.-рус. Долбня (уласнае імя), рус. долбня́, укр. до́вбня, ст.-чэш. dlubna, чэш. dlubna, dlubně, балг. длъ́бня (з іншым значэннем ’штосьці выдзеўбанае, заглыбленне; дзёўбанне’), балг. дыял. длъбня́ ’драўляны молат’, славен. dȏlbnja ’даўбанне, выдзёўбванне’. Прасл. *dьlbьna (паводле Трубачова, Эт. сл., 5, 207). Цікава, што ў некаторых слав. мовах гэтага слова няма (напр., у польскай, славацкай, сербскахарвацкай), што сведчыць аб дыялектным яго характары ў праславянскі час. Лічыцца вытворным з суфіксам ‑ьna (‑ьnʼa) ад дзеяслова *dьlbti ’дзяўбаць’ (Трубачоў, там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)