Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дзяле́нне, -я, н.
1.гл. дзяліць, дзяліцца.
2. Матэматычнае дзеянне, шляхам якога пазнаецца, у колькі разоў адна велічыня большая за другую.
Д. лікаў.
Д. дробаў.
3. Спосаб размнажэння ў прасцейшых арганізмаў і клетак.
Д. клетак.
4. Адлегласць паміж дзвюма суседнімі рыскамі на вымяральнай шкале.
Ртуць на тэрмометры паднялася на тры дзяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзяле́ннеср., в разн. знач. деле́ние; (на члены — ещё) члене́ние;
дз. на ча́сткі — деле́ние (члене́ние) на ча́сти;
зрабі́ць дз. трохчле́на на двухчле́н — произвести́ деле́ние трёхчле́на на двучле́н;
асно́ва ~ння — основа́ние деле́ния;
дз. кле́ткі — деле́ние кле́тки;
нане́сці ~нні — нанести́ деле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзяле́нне, ‑я, н.
1.Дзеяннепаводледзеясл. дзяліць (у 1 знач.) і дзяліцца (у 1 знач.). //Спец. Працэс бясполага размнажэння клетак у жывёл і раслін. Дзяленне клеткі.
2. Матэматычнае дзеянне, шляхам якога пазнаецца, у колькі разоў адна велічыня большая за другую. Дзяленне дробаў.
3. Адлегласць паміж рыскамі на вымяральнай шкале, а таксама самі гэтыя рыскі. [Іван Кузьміч] перавёў рычаг убок на адно дзяленне — зменшыў падачу паветра.М. Ткачоў.Чорная стрэлка ўпарта трымалася на трэцім дзяленні.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
3.матэм. División [-vi-] f -, -en; Dividíeren [-vi-] n -s, -;
дзяле́нне на дзве ча́сткі Zwéiteilung f, Halbíerung f -, -en;
дзяле́нне на тры ча́сткі Dréiteilung f -;
дзяле́нне з аста́ткам División [-vi-] mit Rest;
знак дзяле́ння Divisiónszeichen [-vi-] n -s, -; Téilungszeichen n;
4.фіз. Spáltung f -,-en;
дзяле́ннеа́тамнага ядра́ Atómkernspaltung f, Kérnspaltung f; Fissión f -, -en;
5. (на шкале) Téilstrich m -(e)s, -e; Skálenteilung f -, -en;
нуляво́е дзяле́нне Núllstrich m;
тэрмо́метр падня́ўся на шэсць дзяле́нняў das Thermométer ist (um) sechs Téilstriche gestíegen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ДЗЯЛЕ́ННЕ,
арыфметычнае дзеянне, адваротнае множанню. Падзяліць лік a (дзеліва) на b (дзельнік адрозны ад нуля) — значыць знайсці такі лік x (дзель), што здабытак bx = a (або xb = a). Для абазначэння Дз. выкарыстоўваюць знакі двукроп’я (a:b), гарыз. () або нахільнай (a/b) рысы.
Для рацыянальных лікаў (цэлых, дробных і нуля) Дз. адназначнае і заўсёды магчымае (акрамя Дз. на нуль, што немагчыма). У межах цэлых лікаў — адназначнае, але не заўсёды магчымае, напр., 6 дзеліцца на 2 і 3, але не дзеліцца на 5. Абагульненнем звычайнага Дз. з’яўляецца Дз. з астачай. Падзяліць цэлыя неадмоўныя лікі a на b — знайсці такія цэлыя неадмоўныя лікі x і y, якія задавальнялі б патрабаванні a = bx + y, y < b, дзе x — няпоўная дзель (пры y ≠ 0) ці дзель (пры y = 0); y — астача. Гл. таксама Падзельнасць.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДЗЯЛЕ́ННЕў біялогіі,
працэс размнажэння клетак, у выніку якога з зыходнай мацярынскай утвараюцца новыя, даччыныя клеткі. Ляжыць у аснове росту тканак і працэсаў палавога размнажэння ў шматклетачных арганізмаў, у аднаклетачных арганізмаў забяспечвае рост іх колькасці. Працэс Дз. звычайна суправаджаецца глыбокімі зменамі ў клетачным ядры. Дзякуючы Дз. забяспечваецца няспыннасць існавання паслядоўных пакаленняў клетак і цэлых арганізмаў. У пракарыётаў (напр., бактэрый), клеткі якіх не маюць марфалагічна адасобленага ядра, Дз. ажыццяўляецца шляхам утварэння папярочнай перагародкі, пачкаваннем або множным Дз. з папярэднім падваеннем (рэплікацыя) генетычнага матэрыялу. У эўкарыётаў, клеткі якіх маюць ядро, адрозніваюць 2 тыпы Дз.: мітоз, уласцівы ўсім саматычным клеткам жывёльных і раслінных арганізмаў, і меёз, характэрны для палавых клетак чалавека і жывёл, а таксама раслін, што размнажаюцца палавым шляхам. У выніку меёзу ўзнікаюць палавыя клеткі з гаплоідным (адзінарным) наборам храмасом. У некаторых выпадках адбываецца прамое Дз. (амітоз) без утварэння храмасом і перабудовы ядра (рэакцыя тканкі на змененыя ўмовы асяроддзя).