дварцо́вы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
дварцо́вы |
дварцо́вая |
дварцо́вае |
дварцо́выя |
| Р. |
дварцо́вага |
дварцо́вай
дварцо́вае |
дварцо́вага |
дварцо́вых |
| Д. |
дварцо́ваму |
дварцо́вай |
дварцо́ваму |
дварцо́вым |
| В. |
дварцо́вы (неадуш.) |
дварцо́вую |
дварцо́вае |
дварцо́выя (неадуш.) |
| Т. |
дварцо́вым |
дварцо́вай
дварцо́ваю |
дварцо́вым |
дварцо́вымі |
| М. |
дварцо́вым |
дварцо́вай |
дварцо́вым |
дварцо́вых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дварцо́вы дворцо́вый;
◊ д. пераваро́т — дворцо́вый переворо́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дварцо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да дварца. Дварцовая плошча. Дварцовы парк.
•••
Дварцовы пераварот гл. пераварот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дварэ́ц, -рца́, мн. -рцы́, -рцо́ў, м.
Будынак, у якім пражывае манарх са сваёй сям’ёй, а таксама вялікі і прыгожы па архітэктуры будынак наогул; палац.
Мармуровыя дварцы Венецыі.
|| прым. дварцо́вы, -ая, -ае.
○
Дварцовы пераварот — змена манарха прыдворнай знаццю без удзелу народных грамадскіх мас.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дворцо́вый пала́цавы; дварцо́вы;
дворцо́вый переворо́т дварцо́вы пераваро́т.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Паладзі́н ’доблесны рыцар, адданы свайму гаспадару або даме’ (ТСБМ). З рус. палади́н ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 79), дзе праз ням. Paladin ад італ. paladino з лац. palatīnus ’дварцовы саноўнік’ (Фасмер, 3, 190).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВІ́КТАР ЭМАНУІ́Л III
(Vittorio Emanuele; 11.11.1869—28.12.1947),
апошні кароль Італіі [1900—46]. У 1922 пасля «Маршу на Рым» Б.Мусаліні прызначыў яго кіраўніком урада. Падтрымліваў фаш. дыктатуру ў Італіі. У 1943 пад пагрозай масавых хваляванняў у краіне адхіліў Мусаліні ад улады (т.зв. дварцовы пераварот 25.7.1943). Каб захаваць манархію, 5.6.1944 перадаў уладу свайму сыну Умберта, 9.5.1946 адрокся ад прастола. У выніку рэферэндуму 18.6.1946 Італія абвешчана рэспублікай.
т. 4, с. 154
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАН МАН
(45 да н.э. — 6.10.23 н.э.),
старажытнакітайскі дзярж. дзеяч, імператар (9—23 н.э.). У 8 да н.э. стаў вышэйшым саноўнікам («да сы ма») імперыі Хань. Ажыццявіўшы ў снеж. 8 н.э. дварцовы пераварот, абвясціў сябе імператарам новай дынастыі Сінь. Правёў рэформы: ліквідаваў прыватную ўласнасць на зямлю, забараніў куплю-продаж зямлі і рабоў і інш. Аднак пад націскам багатых землеўладальнікаў вымушаны быў іх адмяніць. Забіты ў час нар. паўстання, якое пачалося ў краіне ў 15 н.э.
т. 3, с. 503
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пераваро́т, -ту м., в разн. знач. переворо́т;
дзяржа́ўны п. — госуда́рственный переворо́т;
дварцо́вы п. — дворцо́вый переворо́т;
п. у наву́цы — переворо́т в нау́ке;
п. це́раз крыло́ — спец. переворо́т че́рез крыло́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ДЗЯК
(ад грэч. diakonos служыцель),
1) начальнік, пісьмавод канцылярыі розных устаноў у Расіі да 18 ст. Напачатку слуга князя, якому даручаліся казна і пісьмовыя справы, з 15 ст. — чын урадавай адміністрацыі, кіраўнік канцылярыі цэнтр. (т.зв. прыказа) і мясц. устаноў. Адрознівалі Дз. гасударавых (царовы, вял. князя, дварцовы), буйных феадалаў, вечавыя (пры гар. вечы), гарадскія, земскія і інш. З 16 ст. былі думныя Дз. (засядалі ў Баярскай думе). У ВКЛ функцыі Дз. выконвалі сакратар і пісар.
2) Святар у праваслаўнай царкве, у абавязкі якога ўваходзіць чытанне св. пісання і спевы на клірасе.
т. 6, с. 136
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)