Дваровыя людзі 4/164; 7/149

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

ДВАРО́ВЫЯ ЛЮ́ДЗІ,

1) у Стараж. Русі пры дварах баяр, вял. і ўдзельных князёў ваен. слугі і выканаўчая адміністрацыя (цівуны, ключнікі, дзесяцкія, акольнічыя і інш.).

2) У Расіі з канца 17 ст. да 1861 катэгорыя прыгоннага насельніцтва без зямлі, становішча якога было блізкім да рабства. Жылі ў панскіх дварах, займаліся абслугоўваннем іх сем’яў, выкарыстоўваліся на с.-г. работах, вотчынных прадпрыемствах. Шырока практыкаваліся гандаль Д.л., абмен, дарэнні, заклад. У 1857 Д.л. ў Расіі складалі 6,8% ад колькасці прыгонных, у Беларусі — 3,4%. У час падрыхтоўкі адмены прыгоннага права колькасць Д.л. у Беларусі пабольшала за кошт пераводу цяглых сялян у дваровыя. Паводле рэформы 1861 Д.л. атрымалі асабістую свабоду без зямельнага надзелу.

т. 6, с. 76

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Дваровыя дзеці баярскія 4/198

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

дваро́вы, -ая, -ае.

1. Які адносіцца да хаты, сядзібы, знаходзіцца на двары¹ (у 1 і 2 знач.).

Дваровыя пабудовы.

2. Прыгонны, узяты ў панскі двор для абслугоўвання памешчыка (пра сялян) (гіст.).

Дваровыя людзі.

Флігель для дваровых (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дваро́вы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дваро́вы дваро́вая дваро́вае дваро́выя
Р. дваро́вага дваро́вай
дваро́вае		 дваро́вага дваро́вых
Д. дваро́ваму дваро́вай дваро́ваму дваро́вым
В. дваро́вы (неадуш.)
дваро́вага (адуш.)		 дваро́вую дваро́вае дваро́выя (неадуш.)
дваро́вых (адуш.)
Т. дваро́вым дваро́вай
дваро́ваю		 дваро́вым дваро́вымі
М. дваро́вым дваро́вай дваро́вым дваро́вых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дваро́вая

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
ж. -
Н. дваро́вая дваро́выя
Р. дваро́вай дваро́вых
Д. дваро́вай дваро́вым
В. дваро́вую дваро́вых
Т. дваро́вай
дваро́ваю		 дваро́вымі
М. дваро́вай дваро́вых

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дваро́вы

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
м. -
Н. дваро́вы дваро́выя
Р. дваро́вага дваро́вых
Д. дваро́ваму дваро́вым
В. дваро́вага дваро́вых
Т. дваро́вым дваро́вымі
М. дваро́вым дваро́вых

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дваро́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да двара ​1 (у 1, 2 знач.). Дваровы сабака. Дваровыя будынкі.

2. Узяты ў панскі двор для абслугоўвання памешчыка (аб прыгонных сялянах). Дваровыя людзі. □ Зосю «Мікалаішку» зналі.. многія дзецюкі з бліжэйшых к Сілцам вёсак, дробныя фальваркоўцы і дваровыя служачыя. Гартны. / у знач. наз. дваро́вы, ‑ага, м.; дваро́вая, ‑ай, ж. Сам [аканом] ехаць да .. [пана] баіцца. Надумаўся ён паслаць каго з дваровых. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чэ́лядзь, -і, ж., зб.

1. Насельніцтва феадальнай вотчыны Старажытнай Русі, якое знаходзілася ў разнастайных формах залежнасці ад феадалаў (гіст.).

2. Дваровыя людзі, слугі (гіст.).

3. перан. Людзі нізкага службовага становішча, якія імкнуцца выслужыцца перад высокапастаўленымі асобамі (пагард.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дваро́вы

1. Hof-;

дваро́выя пабудо́вы Hófgebäude pl;

2. у знач. наз. м. Knecht m -(e)s, -e;

дваро́выя зборн. Gesínde n -s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)