ДАМ (Dam) Генрык Карл Петэр

(21.2.1895, Капенгаген — 17.4.1976),

дацкі біяхімік. Чл. Каралеўскай АН Даніі. Д-р філасофіі (1934), праф. біяхіміі (1941). Скончыў Капенгагенскі політэхн. ін-т (1920). З 1923 у Капенгагенскім ун-це. З 1940 выкладаў у ЗША і Канадзе, з 1942 працаваў у Рачэстэрскім ун-це, з 1946 у Капенгагенскім політэхн. ін-це, у 1956—62 у Дацкім савеце па даследаванні тлушчаў. Навук. працы па біяхіміі стэрынаў і вітамінаў. Вынайшаў вітамін K1 (філахінон). Вызначыў, што адсутнасць вітаміну Е у рацыёне жывёл выклікае мышачную дыстрафію. Нобелеўская прэмія 1943 (разам з Э.А.Дойдзі).

Г.Дам.

т. 6, с. 23

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

да́ма

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. да́ма да́мы
Р. да́мы да́м
Д. да́ме да́мам
В. да́му да́м
Т. да́май
да́маю		 да́мамі
М. да́ме да́мах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гранд-да́ма

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. гранд-да́ма гранд-да́мы
Р. гранд-да́мы гранд-да́м
Д. гранд-да́ме гранд-да́мам
В. гранд-да́му гранд-да́м
Т. гранд-да́май
гранд-да́маю		 гранд-да́мамі
М. гранд-да́ме гранд-да́мах

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

статс-да́ма

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. статс-да́ма статс-да́мы
Р. статс-да́мы статс-да́м
Д. статс-да́ме статс-да́мам
В. статс-да́му статс-да́м
Т. статс-да́май
статс-да́маю		 статс-да́мамі
М. статс-да́ме статс-да́мах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

да́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, рознаспрагальны

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. да́м дадзі́м
2-я ас. дасі́ дасце́
3-я ас. да́сць даду́ць
Прошлы час
м. да́ў далі́
ж. дала́
н. дало́
Загадны лад
2-я ас. да́й да́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час да́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

бася́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.

Разм. Весці басяцкае жыццё. [Пракоп:] — Не дам! Вот жа не дам! Басячыць ідзі. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

да́ма, -ы, мн. -ы, дам, ж.

1. Жанчына, якая належыць да багатага асяроддзя ці інтэлігенцыі.

Свецкая д.

2. Замужняя жанчына ў адрозненне ад дзяўчыны.

3. Жанчына, якая танцуе ў пары з кавалерам.

Кавалеры запрашаюць дам.

4. Ігральная карта з відарысам жанчыны.

Чырвовая д.

|| ласк. і фам. да́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. да́мскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

да́мскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дамы, дам (у 1 знач.), належыць або ўласцівы ім. Дамскі вальс. Дамскі веласіпед. Дамскія туфлі. // Які складаецца з дам. Дамская кампанія.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перавы́даць, -дам, -дасі, -дасць; -дадзім, -дасце, -дадуць; -даў, -дала; -дай; -дадзены; зак., што.

Выдаць зноў.

П. падручнік.

|| незак. перавыдава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́, -даю́ць.

|| наз. перавыда́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разда́ць², -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; -да́ў, -дала́, -ло́; -да́й; -да́дзены; зак., што.

1. Расшырыць, расцягнуць, зрабіць прасторным.

Р. абутак.

2. безас.

Зрабіць поўным, тоўстым.

Хлопца за лета раздало.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)