винова́тый вінава́ты;
◊
винова́т! дару́йце!, выбача́йце!, праба́чце!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
виноватый
Том: 3, старонка: 286.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
вінава́ты
1. вино́вный, винова́тый; пови́нный;
прызна́ць ~тым — призна́ть вино́вным;
2. (выражающий сознание своей вины) винова́тый;
в. по́зірк — винова́тый взгляд;
3. в знач. сказ. до́лжен;
я яму́ в. сто рублёў — я ему́ до́лжен сто рубле́й;
◊ бо́гу душо́ю не в. (ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вінава́т(ы) ’чалавек, які зрабіў злачынства’; ’які мае доўг’ (КТС, БРС, Нас., Касп., Бяльк., Шат.). Укр. виноват, виноватий ’вінаваты’; ’мае доўг’, рус. паўн.-зах. винова́тый ’вінаваты, павінен’, сіб. ’грэшны’, ст.-рус. виноватый ’які з’яўляецца прычынай, крыніцай чаго-небудзь (з XVII ст.); ’вінаваты ў чым-небудзь (з XV ст.), ст.-польск. winowat, winowaty ’павінны, абавязаны’, в.-луж. winowaty ’вінаваты, абавязаны’, чэш. уст. vinovatý ’вінаваты’, славац. vinovatý ’вінаваты ў нечым’; ’які прызнаецца ў віне, правіннасці’, макед. виноват (народна-паэт.) у выражэнні вино виновато, балг. виноват ’вінаваты, грэшны’, ст.-слав. виноватъ ’вінаваты’. Прасл. vinovatъ. Вытворнае ад віна́ 1 (гл.) і суф. ‑ават‑ы. Сюды ж прысл. вінавата, абстрактны назоўнік вінаватасць (КТС) і ст.-бел. виноватество ’вінаватасць’, якую Карскі (Труды, 204) лічыць паланізмам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ві́нны I ви́нный;
в. пах — ви́нный за́пах;
в. склеп — ви́нный по́греб;
в. га́ндаль — виноторго́вля;
○ ві́нная кіслата́ — ви́нная кислота́;
в. ка́мень — ви́нный ка́мень;
в. спірт — ви́нный спирт;
ві́нныя я́гады — ви́нные я́годы
ві́нны II разг. вино́вный, винова́тый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Bonorum vita vacua est metu
Жыццё сумленных людзей свабоднае ад страху.
Жизнь честных людей свободна от страха.
бел. Не рабі ліхога і не бойся нічога. Сумленне ‒ сіла чалавека. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна. Чыя душа часнаку не ела, тая пахнуць не будзе.
рус. У кого совесть чиста, тому ничего не страшно. Коль совесть чиста, спи спокойно до утра. Виноватый винится, а правый ничего не боится. Чистая совесть ‒ лучшая подушка. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.
фр. A bien faire nul craindre (Когда хорошо делаешь, нечего бояться).
англ. A clear conscience is a coat of mail (Чистая совесть, как кольчуга). Clear conscience is a sure card (Чистая совесть ‒ верная карта).
нем. Ehrlich währt am längsten (У честного долгий век).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пра́выйII
1. (не виноватый) невінава́ты;
суд призна́л его́ пра́вым суд прызна́ў яго́ невінава́тым;
2. (справедливый) справядлі́вы; (правильный) пра́вільны; (резонный) слу́шны;
на́ше де́ло пра́вое спра́ва на́ша справядлі́вая;
3. (говорящий, поступающий правильно) / ты прав, вы пра́вы твая́ пра́ўда (ты ма́еш ра́цыю), ва́ша пра́ўда (вы ма́еце ра́цыю);
она́ оказа́лась права́ в свои́х подозре́ниях пра́ўда была́ яе́, калі́ яна́ падазрава́ла (яна́ ме́ла ра́цыю, калі́ падазрава́ла);
вы соверше́нно пра́вы ва́ша пра́ўда (вы ма́еце ра́цыю).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)