Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ве́чныв разн. знач. ве́чный;
перада́ць у ~нае карыста́нне — переда́ть в ве́чное по́льзование;
~ныя спрэ́чкі — ве́чные спо́ры;
○ ~ная мерзлата́ — ве́чная мерзлота́;
в. аго́нь — ве́чный ого́нь;
в. рухаві́к — ве́чный дви́гатель;
в. шах — шахм. ве́чный шах;
~нае пяро́ — ве́чное перо́;
◊ ~ная гісто́рыя — ве́чная исто́рия;
~ная па́мяць — ве́чная па́мять;
~ная сла́ва — ве́чная сла́ва;
в. спако́й — ве́чный поко́й;
на ве́кі ~ныя — на ве́ки ве́чные; на ве́ки веко́в;
спаць ~ным — сном спать ве́чным сном
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ве́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які існуе заўсёды, не мае ні пачатку ні канца (у часе). Вечная матэрыя.// Які не перыстае існаваць. Вечныя снягі. Вечная мёрзлага.// Не абмежаваны тэрмінам. Акт на вечнае карыстанне зямлёй.
2. Які пастаянна паўтараецца, бесперастанны. Вечныя спрэчкі.
•••
Вечны агоньгл. агонь.
Вечны рухавікгл. рухавік.
Вечнае пярогл. пяро.
Вечная гісторыягл. гісторыя.
Вечная памяцьгл. памяць.
Вечны спакойгл. спакой.
Заснуць вечным сномгл. заснуць.
На векі вечныягл. век.
Спаць вечным сномгл. спаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ве́чны
1.éwig;
на ве́чнае карыста́нне zur éwigen Nútzung;
ве́чная падзя́каéwiger Dank;
ве́чная дру́жбаéwige Fréundschaft;
на ве́чныя часы́ auf éwige Zéiten, für álle Zéiten, für ímmer;
ве́чнае пяро́ Füllfeder f -, -n, Füllfederhalter m -s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ве́чны ’які існуе заўсёды’ (КТС, БРС, Бяльк.), палес. ’участак, які даўно не абрабляецца’ (Выг.), укр.ві́чний, рус.ве́чныйупольск.wieczny, в.-луж.wěčny, чэш.věčný, славац.večný, славен.véčen, серб.-харв.ве̏чан, макед.вечен, балг.вечен, ст.-слав.вѣчьныи. Прасл.věčьnъ, утворанае ад век (гл.) пры дапамозе суф. ‑ьn‑ъ (Шанскі, 1, В, 82). Рэгулярнае прыслоўе ад яго — вечна (КТС, БРС, З нар. сл.), вечно (Сцяшк. МГ); ве́чне (Жд., 2), шчуч.ве́чня (З нар. сл.) < ве́чне маюць канчатак ‑е (> я) пад уплывам польскай мовы, ва ўсх.-маг.ве́шна ’вечна, заўсёды’ (Бяльк.) пераход ‑чн‑ > ‑шн‑ з’яўляецца рэгулярным для ўсх.-бел. гаворак (ДАБМ, к. 61).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВЕ́ЧНЫ РУХАВІ́К
(лац. perpetuum mobile літар. бесперапынны рух),
1) вечны рухавік 1-га роду — уяўная машына, якая, аднойчы прыведзеная ў рух, выконвала б работу неабмежавана доўгі час, не атрымліваючы энергіі з навакольнага асяроддзя. Спробы стварыць вечны рухавік рабіліся з 13 ст. Адмоўныя вынікі гэтых намаганняў стымулявалі адкрыццё і ўсталяванне закону захавання і ператварэння энергіі, адна з фармулёвак якога сцвярджае немагчымасць стварэння вечнага рухавіка 1-га роду (гл.Першы закон тэрмадынамікі).
2) вечны рухавік 2-га роду — уяўная машына, якая б цалкам ператварала ў работу ўсю цеплыню, атрыманую з навакольнага асяроддзя, г. зн. мела б каэфіцыент карыснага дзеяння, роўны 100%. Існаванне такога вечнага рухавіка фармальна не супярэчыць закону захавання і ператварэння энергіі, аднак стварэнне яго забаронена другім законам тэрмадынамікі, з якога вынікае немагчымасць самаадвольнай перадачы цеплыні ад халоднага цела да нагрэтага.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́ЧНЫ АГО́НЬ,
агонь, які запальваюць і падтрымліваюць на памятных месцах, як сімвал увекавечання памяці тых, хто загінуў, на месцах бітваў, каля помнікаў, манументаў, курганоў Славы, Памяці, Бессмяротнасці, на брацкіх могілках і мемарыяльных могілках воінаў, партызан, ахвяр фашызму. Упершыню запалены ў 1920 у Парыжы на магіле Невядомага салдата 1-й сусв. вайны. На Беларусі вечны агонь гарыць каля манументаў Перамогі ў Мінску і Віцебску, у Брэсцкай крэпасці-героі, каля помнікаў Памяці ахвяр фашызму лагераў смерці Трасцянец, Масюкоўшчына (Мінскі р-н), у мемарыяльных комплексах Хатынь (Лагойскі р-н) і інш. населеных пунктах, а таксама на месцах памятных падзей.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́ЧНЫ ЖЫД,
Агасфер, персанаж сярэдневяковай зах.-еўрап. легенды, паводле якой Агасфер не дазволіў адпачыць Ісусу Хрысту ў час яго пакутніцкага шляху на Галгофу (паводле інш. версій, біў яго) і загадаў ісці далей. За гэта ён асуджаны на безупыннае жыццё-блуканне, чакаючы другога прышэсця Хрыста, які адзін можа даць спакой магілы. Да легенды пра вечнага жыда звярталіся ў л-ры Х.К.Андэрсен, І.В.Гётэ, Э.Сю, П.Б.Шэлі, В.А.Жукоўскі і інш.