Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
ВАКХ, Бахус,
у антычнай міфалогіі адно з імён бога вінаградарства і вінаробства Дыяніса.
т. 3, с. 467
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ба́хус ’п’яніца; высокі, мажны мужчына’ (Нас.); Бахус ’Вакх’. Укр. бахусува́тий ’той, што мае сляды п’янства’. Запазычанне з польск. Bachus ’Вакх’ (< лац. Bacchus < грэч. Βάκχος).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бакціха: «Калі хто видзив, як Бакциха Нямецка пива задаець…» («Энеіда навыварат»). Як думае Шаўцоў, Спрадвечнае, 32–46, бакціха па паходжанню не асабістае імя, а назва прафесіі. Яно звязана з словам Бахус ’Вакх’ або з бакшта ’вялікі куфаль для піва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вакхана́лія
(лац. bacchanalia, ад гр. Bakchos = Вакх)
1) свята ў гонар Вакха, бога вінаградарства і вінаробства ў Старажытнай Грэцыі і Старажытным Рыме;
2) перан. разгульнае баляванне, дзікі разгул.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ebrietas est voluntaria insania
П’янства ‒ добраахвотнае вар’яцтва.
Пьянство ‒ добровольное безумие.
бел. Ад водкі розум кароткі. Пі ‒ дурнейшым станеш. П’яны, што дурны. П’янства розум з’ела. Гарэлкай розуму не прамыеш. Ад гарэлкі розум мелкі.
рус. Дали вина, так и стал без ума. Пить ‒ ум пропить. Вод ка без ума разум сожжёт. Водку пил ‒ ум пропил. Пьяный, что бешеный. Кто пьёт, тот и горшки бьёт. Пей, пей, увидишь чертей. Вино с розумом не ходят: хмель шумит ‒ ум молчит. Выпьешь много вина, так поубавится ума. Кто много пьёт вина, тот скоро сойдёт с ума.
фр. Noyer sa raison dans le vin (Утопить ум в вине). Laisser sa raison au fond d’une bouteille (Оставить свой ум на дне бутылки). Laisser sa raison dans son verre (Оставить ум в своём стакане).
англ. Bacchus has drowned more people than Neptune (Вакх утопил больше людей, чем Нептун).
нем. Ist der Wein im Manne, ist der Verstand in der Kanne (Если вино в человеке, его разум в кружке).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ВЕЛА́СКЕС (Velázquez; Velásquez) Дыега Радрыгес дэ Сільва і
(6.6.1599, г. Севілья, Іспанія — 6.8.1660),
іспанскі жывапісец. Вучыўся ў Севільі ў Ф. дэ Эрэры Старэйшага і Ф.Пачэкі (1610—16). З 1623 прыдворны жывапісец Філіпа IV. Яго творчасць — вяршыня «залатога веку» ісп. жывапісу. Дэмакратызм і рэалізм творчасці Веласкеса праявіўся ўжо ў ранніх палотнах: «Снеданне» (1617), «Ваданос» (каля 1620). Нават афіцыйныя заказныя партрэты Веласкеса вылучаліся бязлітаснай праўдзівасцю характарыстык і псіхал. глыбінёй: «Філіп IV» (каля 1629 ці 1644), «Герцаг Аліварэс» (каля 1638), «Папа Інакенцій Х» (1650). Гуманістычны характар яго творчасці яскрава выявіўся ў партрэтах дзіцячых («Інфант Бальтасар Карлас», 1634—35, «Інфанта Маргарыта», 1659), прыдворных блазнаў («Себасцьян дэ Мора», «Эль Прыма», «Эль Боба з Карыі», 1631—48), рэалістычных («Хуан Матэас», канец 1632, «Дама з веерам», канец 1648, «Хуан Парэха», 1650). У творах на рэліг. і міфалаг. тэмы («Пакланенне вешчуноў», 1617, «Хрыстос у доме Марфы і Марыі», 1622, «Кузня Вулкана», «Вакх», 1630, «Венера перад люстэркам», 1648—49) вобразы святых і міфалаг. багоў Веласкес аб’ядноўваў з грубаватымі зямнымі вобразамі людзей. Яго творы «Здача Брэды», «Меніны» («Фрэйліны», 1656), «Папрадухі» («Міф аб Арахане», 1657) вызначылі ў еўрап. мастацтве 17 ст. новы тып шматпланавай карціны з кампазіцыйнымі і святлоценявымі эфектамі, паглыбленым псіхалагізмам. Каларыстыка яго твораў вылучаецца вытанчанымі валёрнымі гармоніямі, святлонасычанасцю. Творы Веласкеса былі прадметам вывучэння і крыніцай натхнення для Ф.Гоі, Э.Манэ, П.Пікаса.
Літ.:
Знамеровская Т.П. Веласкес. М., 1978;
Justi C. Diego Velazquez und siene Jahrhundert. Leipzig, 1991.
В.Я.Буйвал.
т. 4, с. 65
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)