Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бо́жы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
бо́жы |
бо́жая |
бо́жае |
бо́жыя |
| Р. |
бо́жага |
бо́жай
бо́жае |
бо́жага |
бо́жых |
| Д. |
бо́жаму |
бо́жай |
бо́жаму |
бо́жым |
| В. |
бо́жы (неадуш.)
бо́жага (адуш.) |
бо́жую |
бо́жае |
бо́жыя (неадуш.)
бо́жых (адуш.) |
| Т. |
бо́жым |
бо́жай
бо́жаю |
бо́жым |
бо́жымі |
| М. |
бо́жым |
бо́жай |
бо́жым |
бо́жых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
законавучы́цель, ‑я, м.
Уст. Выкладчык закону божага ў дарэвалюцыйнай школе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвенты́зм, ‑у, м.
Рэлігійнае вучэнне хрысціянскай (пратэстанцкай) секты, якое прапаведуе «другое прышэсце Хрыста» і ўстанаўленне «тысячагадовага царства божага» на зямлі.
[Лац. adventus — прышэсце.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо́жы, ‑ая, ‑ае.
Які мае дачыненне да бога. Божая воля. // Уст. Створаны богам, прыналежны богу. Конскія рэбры пачалі хадзіць пад скураю, пара павярнула з шыі гэтага божага стварэння. Чорны.
•••
Божая авечка гл. авечка.
Божая іскра гл. іскра.
Божы дар гл. дар.
Кожны божы дзень гл. дзень.
Свету божага (белага) не бачыць гл. бачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
katecheta
м. настаўнік божага закона; катэхізатар
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
раху́ба, ‑ы, ж.
Разм.
1. Падлікі, разлікі. Звесці рахубу. □ Рахуба не згуба. Прымаўка.
2. Карысць, выгада, сэнс. [Дзед:] — І от раскінуў я сваёй галавой ды прыкінуў, дык няма мне ніякай рахубы за таго божага памазанніка ваяваць. Сабаленка. Нікадзім Варакса .. [домік] нават не рамантаваў — не было рахубы. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АРХА́НГЕЛЫ
(грэч. archangelos),
паводле хрысціянскіх вераванняў — старшыя анёлы. Артадаксальная хрысц. традыцыя называе 3 архангелаў: Міхаіла — нябеснага архістратыга (военачальніка), анёла-апекуна ўсіх хрысціян; Гаўрыіла — божага пасланніка, які прынёс добрую вестку Марыі (гл. Благавешчанне); Рафаіла — анёла-лекара.
т. 1, с. 517
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.
1. без дап. Валодаць пачуццём зроку.
Совы добра бачаць ноччу.
2. каго-што. Успрымаць зрокам.
Б. лугі і палі.
3. каго-што. Сустракаць каго-, што-н.
Учора бачыў яго ў клубе.
4. Уяўляць у думках.
Б. на стагоддзі ўперад.
5. каго-што. Звяртаць увагу, заўважаць.
Б. чалавечыя пакуты.
6. што і з дадан. Адчуваць, усведамляць, разумець.
Бачу, што Сяргей праўду кажа.
◊
Бачыць навылёт (навылет), бачыць наскрозь — вельмі добра ведаць каго-н.
Бачыш ты! (разм.) — пры выказванні здзіўлення.
Свету белага (божага) не бачыць (разм.) — быць вельмі занятым.
|| зак. уба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2—6 знач.) і паба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2, 3, 5 і 6 знач.).
|| наз. ба́чанне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АПАКА́ЛІПСІС
(грэч. apokalypsis літар. адкрыццё),
1) адна з кніг Новага Запавета (Адкрыццё святога Іаана Багаслова). Напісана ў 68 — пач. 69 н.э. Іаанам Багасловам. У ёй у форме бачанняў, пасланых Богам, апісаны будучы лёс свету і чалавецтва. Гал. ідэя апакаліпсіса — чаканне страшнага Божага суда, калі на грэшнае чалавецтва абрынуцца сусв. катастрофы. Рэлігійна арыентаваныя тлумачальнікі разглядаюць апакаліпсіс як прарочую кнігу пра апошнія часы свету і здарэнні, што павінны адбыцца напярэдадні 2-га прышэсця Хрыста на зямлю. Праз увесь яго тэкст праходзіць сакральная лічба 7 (7 цэркваў, 7 зорак у руцэ Бога, 7 анёлаў, што выліваюць на грэшнікаў 7 чашаў Божага гневу, і г.д.). Сямікратнае памнажэнне бедстваў і катастрофаў прызначана выклікаць у чытача свяшчэнны жах перад непазбежным сканчэннем свету. Пасля Чарнобыльскай катастрофы шматлікія тлумачальнікі апакаліптычных прароцтваў, у т. л. на Беларусі, пачалі звязваць трубныя гукі трэцяга анёла, што апавяшчае аб падзенні на зямлю вялікай зоркі пад назвай «палын» (па-ўкраінску «чарнобыль»), з біблейскім прадказаннем гэтай самай згубнай у гісторыі чалавецтва катастрофы — нац. трагедыі бел. народа. Акрамя інтэрпрэтацыі апакаліпсіса як страшнага суда і канца свету яго яшчэ тлумачаць як абяцанне тысячагадовага шчасця пасля такога суда.
2) У шырокім сэнсе апакаліпсіс — буйнамаштабнае бедства, пагроза пагібелі чалавецтва, культуры, навакольнага асяроддзя. Апакаліпсіс часта асацыіруецца з крызісам або канцом цывілізацыі, эканам. катастрофамі, ядз. вайной.
Літ.:
Бабосов Е.М. Катастрофы: социол. анализ. Мн., 1995.
Я.М.Бабосаў.
т. 1, с. 413
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)