БАРА́НАВЫХ

(сапр. Баранаў) Сымон Якаўлевіч (1.9.1900, в. Рудкова Уздзенскага р-на Мінскай вобласці — 10.11.1942),

бел. пісьменнік. Скончыў БДУ (1931). У 1936 рэпрэсіраваны. Рэабілітаваны ў 1954. Друкаваўся з 1927. У апавяданнях (зб. «Злосць», 1930) узнавіў сцэны вясковага побыту, сял. працы, эпізоды барацьбы супраць польск. інтэрвентаў. У аповесцях «Чужая зямля» (друк. ў 1929 пад назвай «На абрэзках зямлі»; асобнае выд. 1930), «Межы» (1929—30) і «Новая дарога» (пад назвай «Два канцы», апубл. 1931—32; асобнае выд. 1936), адлюстраваў класавую барацьбу на вёсцы ў 1920-я г. і ў час калектывізацыі. На вострых сац. канфліктах пабудавана прыгодніцкая аповесць для дзяцей «Пастка» (1934) і раман «Калі ўзыходзіла сонца» (нап. 1935—36, выд. 1957), у якім паказана дзейнасць маладых рамантыкаў-падпольшчыкаў у бел. гарадку ў час акупацыі польск. войскамі.

Тв.:

Новая дарога: Апавяданні, аповесці, раман, лісты. Мн., 1989.

Літ.:

Пальчэўскі А. Сябар далёкіх гадоў // Пальчэўскі А. Выбр. тв. Мн., 1975. Т. 2;

Казека Я. Сымон Баранавых // Казека Я. Падарожжа ў маладосць. Мн., 1984;

Савік Л. Сымон Баранавых // Беларускія пісьменнікі і літаратурны працэс 20—30-х гадоў. Мн., 1985.

І.У.Саламевіч.

т. 2, с. 297

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Аўто́к ’уток’ (Баранавых, КТС). Гл. уток, адносна фанетыкі параўн. аўдод.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

павышчэ́рблівацца, ‑аецца; зак.

Вышчарбіцца — пра ўсё, многае. Дзе-нідзе цэмент павышчэрбліваўся. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

суто́ньвацца, ‑аецца; безас. незак.

Абл. Змяркацца. Сутоньвалася. Дзе-нідзе запальваліся агні. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ква́пны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Тое, што і сквапны. Квапным вокам [Міхля] акінула Харытонаў пакойчык. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ненаўмы́сна, прысл.

Разм. Без намеру, несвядома, ненарокам. І ён [Яўген] выйшаў, ненаўмысна бразнуўшы моцна дзвяр[мі]. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падцёлак, ‑лка, м.

Гадавалае цяля. Маю я чатыры каровы з падцёлкам — аддаю на абагульванне. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дубяны́, ‑ая, ‑ое.

Цвёрды, нягнуткі. Дубяная скура. □ І ўсё цела — не яго. Яно пруткае, дубяное. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэфензі́ўшчык, ‑а, м.

Разм. Супрацоўнік дэфензівы. — Я цяпер усё разумею, — сказала Клава. — Гэты чалавек — дэфензіўшчык, шпік. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

запло́цце, ‑я, н.

Разм. Месца за плотам. Цэлы дзень то на прыгуменні, то каля заплоцця абціраўся [падсвінак]. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)