Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
апара́тм.
1. (род. апара́та) тех. аппара́т; прибо́р;
фатаграфі́чны а. — фотографи́ческий аппара́т;
вымяра́льны а. — измери́тельный аппара́т (прибо́р);
2. (род. апара́ту) в др. знач.апара́т;
зро́кавы а. — зри́тельный аппара́т;
збожжанарыхто́ўчы а. — хлебозаготови́тельный аппара́т;
а. дзяржа́ўнай устано́вы — аппара́т госуда́рственного учрежде́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апара́т, ‑а і ‑у, М ‑раце, м.
1.‑а. Спецыяльны прыбор для выканання якой‑н. работы. Тэлефонны апарат. Даільны апарат. Фатаграфічны апарат. Тарпедны апарат.
2.‑у. Сукупнасць органаў, якія выконваюць пэўную функцыю ў арганізме. Зрокавы апарат. Слыхавы апарат. Апарат кровазвароту.
3.‑у. Сукупнасць дзяржаўных устаноў, якія абслугоўваюць пэўную галіну кіраўніцтва ці гаспадаркі. // Работнікі гэтых устаноў.
•••
Вестыбулярны апарат — орган у хрыбетных жывёлін і чалавека, які з’яўляецца часткай ўнутранага вуха і служыць для каардынацыі рухаў і захавання раўнавагі.
Дыфузійны апарат — апарат для атрымання шляхам дыфузіі каштоўных рэчываў з раздробненай сыравіны.
Касмічны апарат — спецыяльны апарат, прызначаны для палёту ў касмічнай прасторы.
Крытычны апарат — варыянты і заўвагі ў навуковым выданні літаратурнага ці гістарычнага тэксту.
Навуковы апарат — паказальнікі, каментарыі, бібліяграфія і пад. ў навуковым выданні.
[Ад лац. apparatus — абсталяванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апара́тм
1. Apparát m -(e)s, -e, Vórrichtung f -, -en, Gerät n (e)s, -e;
касмі́чны апара́т Ráumflugkörper m -s, -;
кіназды́мачны апара́т Bíldkamera f;
слухавы́апара́т Hö́rgerät n, Hö́rapparat m;
апара́т шту́чнага кровазваро́ту Herz-Lúngen-Maschíne f -, -n;
2.:
дзяржа́ўны апара́т Stáatsapparat m;
3. (работнікі органаў улады) Apparát m -(e)s, Personálbestand m -(e)s;
адміністрацы́йны апара́т Verwáltungsapparat m;
4.анатзро́кавы апара́т Séhorgane pl;
ды́хальны апара́тÁtmungsorgane pl;
стравава́льны апара́т Verdáuungsapparat m, Verdáuungstrakt m -(e)s, -e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
АПАРА́Т
(ад лац. apparatus абсталяванне),
1) прылада, тэхн. ўстройства, прыстасаванне.
2) Сукупнасць дзярж. устаноў, арг-цый, якія абслугоўваюць якую-н. галіну кіраўніцтва, гаспадаркі і інш. 3) Наменклатурныя супрацоўнікі вышэйшых органаў кіравання.
4) Заўвагі, паказальнікі і інш. дапаможны матэрыял да навук. працы, выдання.
5) Сукупнасць органаў чалавека, жывёл або раслін, якія выконваюць якую-н. функцыю ў арганізме, напр. стрававальны апарат, дыхальны апарат.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Апара́т, апара́ты ’царкоўныя рэчы, у тым ліку адзенне свяшчэнніка’ (Нас.); аднак ужо ў аповесцях XVI–XVII стст. апаратъ военныи (Шакун, Гісторыя, 106). У старабеларускай мове як царкоўны, так і ваенны апарат з XVI–XVII стст. з лац.apparatus (Курс суч., 172; Гіст. лекс., 111), магчыма (але не абавязкова), праз польскую. Наўрад ці трэба лічыць, што на пачатку XX ст. слова апарат было другі раз запазычана ў беларускую мову з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. мовы, 2, 147; Гіст. лекс., 245), хутчэй за ўсё тут можна гаварыць толькі аб пашырэнні значэння ўжо ўжыванага слова; апарат ’ваенны парад’ (Нас.) кантамінацыя парад і апарат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апара́т
(лац. apparatus)
1) прыбор, прыстасаванне для якой-н. пэўнай работы (напр. тэлефонны а., фатаграфічны а.);
2) сукупнасць органаў, якія выконваюць якую-н. функцыю ў арганізме (напр. зрокавы а., дыхальны а.);
3) органы кіравання (напр. дзяржаўны а.);
4) сукупнасць работнікаў якой-н. установы, арганізацыі (напр. а. міністэрства, гандлёвы а.);
5) заўвагі, паказальнікі і іншы дапаможны матэрыял да навуковай працы, выдання (напр. навуковы а., даведачны а.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
апара́т
(лац. apparatus = падрыхтаваны)
1) прыбор, прыстасаванне для якой-н. пэўнай работы (напр. тэлефонны а., фатаграфічны а.);
2) сукупнасць органаў, якія выконваюць якую-н. асобную функцыю ў арганізме (напр. зрокавы а., стрававальны а.);
3) органы кіравання (напр. дзяржаўны а.);
4) сукупнасць работнікаў установы, арганізацыі (напр. а. міністэрства, гандлёвы а.);
5) заўвагі, паказальнікі і іншы дапаможны матэрыял для навуковай працы, выдання (напр. даведачны а.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)