Аморфныя целы 1/301

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Аморфныя мовы, гл. Коранеізаляцыйныя мовы

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

АМО́РФНЫЯ МО́ВЫ,

тое, што коранеізаляваныя мовы.

т. 1, с. 321

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

амо́рфны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. амо́рфны амо́рфная амо́рфнае амо́рфныя
Р. амо́рфнага амо́рфнай
амо́рфнае		 амо́рфнага амо́рфных
Д. амо́рфнаму амо́рфнай амо́рфнаму амо́рфным
В. амо́рфны (неадуш.)
амо́рфнага (адуш.)		 амо́рфную амо́рфнае амо́рфныя (неадуш.)
амо́рфных (адуш.)
Т. амо́рфным амо́рфнай
амо́рфнаю		 амо́рфным амо́рфнымі
М. амо́рфным амо́рфнай амо́рфным амо́рфных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

амо́рфны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. амо́рфны амо́рфная амо́рфнае амо́рфныя
Р. амо́рфнага амо́рфнай
амо́рфнае		 амо́рфнага амо́рфных
Д. амо́рфнаму амо́рфнай амо́рфнаму амо́рфным
В. амо́рфны (неадуш.)
амо́рфнага (адуш.)		 амо́рфную амо́рфнае амо́рфныя (неадуш.)
амо́рфных (адуш.)
Т. амо́рфным амо́рфнай
амо́рфнаю		 амо́рфным амо́рфнымі
М. амо́рфным амо́рфнай амо́рфным амо́рфных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

амо́рфны, ‑ая, ‑ае.

1. Спец. Які не мае крышталічнай будовы. Аморфнае рэчыва. Аморфны стан.

2. Які не мае форм змянення. Аморфныя мовы.

3. перан. Бясформенны; расплывісты. Аморфны твор.

[Ад грэч. amorphos — бясформеннасць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гумі́навы

(ад лац. humus, humi = зямля, глеба);

г-ыя кіслоты — арганічныя злучэнні, высокамалекулярныя аморфныя рэчывы, якія выкарыстоўваюцца пры вырабе свінцовых акумулятараў, як стымулятары росту раслін, састаўныя часткі ўгнаенняў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АМО́РФНЫ СТАН

(ад а... + грэч. morphē форма),

няўстойлівы стан цвёрдага рэчыва, характэрная асаблівасць якога — адсутнасць строгай паўтаральнасці структурных элементаў (неўпарадкаванасць размяшчэння атамаў і малекул) і натуральная ізатрапія яго фіз. уласцівасцяў. Аморфныя цвёрдыя целы павольна крышталізуюцца, не маюць пастаяннай т-ры плаўлення (пры павышэнні т-ры размякчаюцца). Уласцівы многім прыродным (бурштын, смолы) і штучным (плаўлены кварц, шкло, пластмасы і інш.) рэчывам.

т. 1, с. 321

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БУТАДЫЕ́Н-НІТРЫ́ЛЬНЫЯ КАЎЧУКІ́,

дывініл-нітрыльныя каўчукі, сінтэтычныя каўчукі, супалімеры бутадыену і акрыланітрылу, [—CH—CH=CH—CH2—]n—[CH2——CH(CN)—]m.

Аморфныя прадукты ад светла-жоўтага да цёмна-карычневага колеру, шчыльн. 940—1020 кг/м³. Раствараюцца ў арган. злучэннях: кетонах, араматычных вуглевадародах, хлорвытворных вуглевадародаў. Устойлівыя да ўздзеяння тэхн. маслаў, бензіну, аліфатычных вуглевадародаў. Атрымліваюць суполімерызацыяй у воднай эмульсіі. Выкарыстоўваюцца ў вытв-сці масла- і бензінаўстойлівых гумавых вырабаў (ушчыльняльнікаў, сальнікаў, амартызатараў і інш.), у якасці пластыфікатараў для пластмасаў.

т. 3, с. 358

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВО́СКІ,

рэчывы, пераважна прыроднага паходжання, па ўласцівасцях блізкія да пчалінага воску. Аморфныя, тэрмапластычныя, воданепранікальныя, маюць нізкую эл. праводнасць, tпл 40—90 °C, гаручыя. Хім. ўласцівасцямі блізкія да тлушчаў.

Прыродныя воскі падзяляюць на жывёльныя (пчаліны воск, ланалін, спермацэт), раслінныя (карнаўбскі, пальмавы, японскі і інш.) і выкапнёвыя (тарфяны, буравугальны, азакерыт, цэразін). Жывёльныя і раслінныя складаюцца пераважна са складаных эфіраў, утвораных вышэйшымі тлустымі к-тамі і аднаатамнымі спіртамі з 12—46 атамамі вугляроду ў малекуле. Выкапнёвы воск (азакерыт, цэразін) — сумесь насычаных вуглевадародаў. Атрымліваюць сінт. воскі (напр., з нафтавых парафінаў, полімерызацыяй этылену).

Выкарыстоўваюць для прыгатавання палітур, ахоўных кампазіцый для металаў, тканін, паперы, скуры, як ізаляцыйны матэрыял, кампанент мазяў у касметыцы і медыцыне.

т. 4, с. 276

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)