ако́ліца, -ы, мн. -ы, -ліц, ж.

1. Тое, што і ваколіца (у 2 знач.).

Аколіцу абляцела навіна.

2. Плот з варотамі ў канцы вёскі (уст.).

|| прым. ако́лічны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ако́ліца

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Ако́ліца
Р. Ако́ліцы
Д. Ако́ліцы
В. Ако́ліцу
Т. Ако́ліцай
Ако́ліцаю
М. Ако́ліцы

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ако́ліца

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ако́ліца ако́ліцы
Р. ако́ліцы ако́ліц
Д. ако́ліцы ако́ліцам
В. ако́ліцу ако́ліцы
Т. ако́ліцай
ако́ліцаю		 ако́ліцамі
М. ако́ліцы ако́ліцах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ако́ліца ж., см. вако́ліца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ако́ліца, ‑ы, ж.

1. Тое, што і ваколіца (у 2 знач.). А стаў Андрэйка першым старшынёй Найпершага ў аколіцы калгаса. З. Астапенка. Аколіцу абляцела вестка, што заўтра ля каменя будзе вялікі фэст. Пестрак. Чуў ты гоман мінскіх аколіц заводскіх? Таўбін.

2. Уст. Плот з варотамі ў канцы вёскі. Доўга стаіць, прыслухоўваецца [Яўтух] да шорахаў у садку, да рокату трактара ў полі, да вясёлых песень дзяўчат за аколіцай. Бялевіч. Гэй, пайду ж я па вуліцы У тое поле за аколіцу. Багдановіч. За аколіцай ходзяць дзяўчаты, і гукаюць красуню-вясну. Кляшторны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АКО́ЛІЦА,

1) тое, што ваколіца.

2) Тып сельскага паселішча ў Польшчы, Літве, на Украіне і Беларусі ў 16 — пач. 20 ст. Узнікла ў выніку валочнай памеры як паселішча дробнай шляхты, што не мела прыгонных і займалася сельскай гаспадаркай (гл. Ваколічная шляхта). На Беларусі найб. пашырана на З. У 2-й пал. 16 ст. ў Гродзенскім пав. існавала 37 аколіц. У канцы, 18 ст. ў Мінскай губ. было 70 аколіц, у сярэдзіне 19 ст. — 149. Складалася з 3—70 двароў. Забудова была бессістэмная. Назвы пераважна па прозвішчах тых радоў, якія іх засялялі (Абуховічы, Кулікі, Эйсманты).

т. 1, с. 198

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Ако́ліца, укр. околиця, рус. околица, ст.-рус. околица, польск. okolica, серб.-харв. о̀колица. Наяўнасць сербскахарвацкіх паралеляў сведчыць на карысць праславянскай архаікі гэтай лексемы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ако́ліца

1. Наваколле (Беш. Касп., Слаўг.).

2. Вуліца ў вёсцы, дзе двары размешчаны ўроскідку (Крыч.).

3. Тып населенага пункта ў выглядзе комплексу ў 10—20 фальваркаў; шляхецкая вёска (Жучк., Зах. Бел.).

4. Агарожа вакол вёскі; праход у агарожы пры ўездзе ў вёску (ЛіМ, 1969, 10 жніўня).

5. Ускраіна вёскі, канец вёскі (Рэч.).

6. Кружны шлях (Пол.).

7. Першае або апошняе забудаванне вёскі (Зах. Бел. Др.-Падб.).

8. Макраватае месца за ракой, якое раней замярзае і дзе дзеці робяць каток з колам (в. Заспа Рэч.).

□ в. Аколіца Кліч.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

збудзі́цца, збуджуся, збудзішся, збудзіцца; зак.

Разм. Прачнуцца, абудзіцца. Аколіца-аселіца Пад ногі сонцам сцелецца... Збудзіўся гаспадар! Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Ко́ліца ’аколіца, вуліца’ (Бяльк., Мат. Маг.). Да аколіца (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)