Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
а́канне, -я, н.
Вымаўленне ў ненаціскных складах замест гукаў [о], [э] гука [а] пасля цвёрдых зычных (напр., сталы — стол, рачны — рэкІ). Дысімілятыўнае а. Няпоўнае а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
а́каннеср., лингв.а́канье
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
а́канне, ‑я, н.
Вымаўленне ў ненаціскных складах замест гукаў «о», «э» гука «а», якое ўласціва беларускай і рускай літаратурным мовам. Аканне дысімілятыўнае. Аканне недысімілятыўнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аканне 1/185, 463; 2/224; 7/565; 11/187, 531
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
А́КАННЕ,
вымаўленне не пад націскам гука «а» заўсёды або ў пэўным становішчы ў адпаведнасці з галоснымі «а», «о», «е» пад націскам. Характэрная асаблівасць бел.літ. мовы (перадаецца і на пісьме) і мясц. гаворак асн. масіву, за выключэннем усх.-палескай (мазырскай) групы, а таксама рус.літ. мовы і яе паўд. гаворак. Адрозніваюць аканне пасля цвёрдых і аканне пасля мяккіх (яканне) зычных. У бел. мове пашырана недысімілятыўнае (моцнае) і дысімілятыўнае аканне. Пры недысімілятыўным гук «а» выступае заўсёды ў 1-м складзе перад націскам, а таксама пераважна і ў інш. ненаціскных складах: «вада́», «чалаве́к», «гавары́ў», «го́рад». Гэтае аканне ўласціва гаворкам сярэднебел. групы, полацка-мінскай падгрупы паўн.-ўсх. і паўд.-зах. дыялектам, дзе яно, аднак, няпоўнае, а таксама літ. мове. Пры дысімілятыўным аканні ў 1-м складзе перад націскам гук «а» вымаўляецца, калі пад націскам выступае любы галосны, акрамя «а». Перад складам з націскам «а» пасля цвёрдых зычных утвараецца невыразны гук «ь» або «ы». Падобныя гукі адзначаюцца і ў інш. ненаціскных складах, за выключэннем канцавога адкрытага складу: «вады́», «траво́й», але «тръва́», «бъръда́» (аднак «мно́га», «го́ра»). Такое аканне ў гаворках магілёўска-віцебскай падгрупы паўн.-ўсх. дыялекту.
Літ.:
Крывіцкі А.А., Падлужны А.І. Фанетыка беларускай мовы. Мн., 1984.