ака́зія

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. ака́зія
Р. ака́зіі
Д. ака́зіі
В. ака́зію
Т. ака́зіяй
ака́зіяю
М. ака́зіі

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ака́зія, -і, мн. -і, -зій, ж.

1. Зручны, спрыяльны выпадак для паездкі або перасылкі чаго-н. з кім-н.

Якраз надарылася зручная а.

2. Рэдкі, незвычайны выпадак (разм.).

Што за а.!

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ака́зія ж.

1. уст. ока́зия;

2. разг. (необычное происшествие) ока́зия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ака́зія, ‑і, ж.

1. Зручны выпадак для паездкі або перасылкі чаго‑н. спадарожным транспартам. // Зручны, спрыяльны выпадак.

2. Нечаканае здарэнне, непрадбачаны выпадак. — Ого, вы сёння багата жывяце! — усклікнуў Сяргей. — Што ў вас за аказія такая, што трэба віном паліваць? Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ака́зія ж

1. (зручны выпадак) Gelégenheit f -, -en;

2. разм (нечаканае здарэнне) Zúfall m -s, -fälle, (séltene) Begébenheit f -, -en, (séltener) Fall m -(e)s, Fälle

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ака́зія

(лац. occasio = выпадак, падстава)

1) зручны выпадак (напр. паслаць пісьмо з аказіяй);

2) нечаканае здарэнне, непрадбачаны выпадак (Вось дык а.!).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ака́зія

(лац. occasio = выпадак, падстава)

1) зручны выпадак для якой-н. справы;

2) непрадбачанае здарэнне.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

ока́зия ж.

1. (благоприятный случай) уст. ака́зія, -зіі ж., зру́чны вы́падак;

2. (необычное происшествие) разг. ака́зія, -зіі ж., непрадба́чанасць, -ці ж., нечака́насць, -ці ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Трафе́й ‘ваенная здабыча як вынік перамогі’ (ТСБМ), трафэ́й ‘тс’ (Некр. і Байк.). Праз рускую мову з франц. trophée < нар.-лац. trophaeum < ст.-грэч. τρόπαιον ‘помнік перамогі з даспехаў ворага, складзеных разам на полі бітвы’, што да ст.-грэч. τρέπω ‘паварочваю, мяняю’, у тым ліку ўдачу ў баі (Фасмер, 4, 107; Голуб-Ліер, 490; Сной₃, 807). Сюды ж, відаць, і трафіе́й ‘аказія’ (беласт., Сл. ПЗБ) пад уплывам польск. trafić się ‘трапіцца, сустрэцца’, гл. трафіць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Нагода ’прычына, выпадак’ (ТСБМ), параўн. таксама нагодачка‑пого́дачка ’божая кароўка’ (лаг., Шатал.). Укр. нагода ’выпадак, зручны час’, польск. nagoda ’прычына, аказія, выпадак, прыгода’, чэш. náhoda ’выпадак, выпадковасць, няшчасны выпадак’. Усё да *goditi з шырокай семантыкай, у тым ліку ’чакаць зручнага выпадку, рыхтавацца да нечага’, параўн. балг. нагодя се ’прыстасавацца, патрапіць’; зыходным для беларускага слова можа быць дзеяслоў нагадзіцца ’трапіцца, выпадкова сустрэцца, нечакана з’явіцца’, параўн. безасабовы дзеяслоў нагодзіло з супрацьлеглым (адмоўным) значэннем ’не ў пару прынесла каго-н. ці што-н.’ (Нас.). Наяўнасць падобных утварэнняў у народнай мове, здаецца, здымае пытанне аб магчымым пранікненні названага слова з чэшска-польскага арэала або з эмігранцкіх выданняў, дзе яны, на думку Жураўскага (Беларуская мова і літаратура ў школе, 1988, 2, 14), «адзначаюцца значна раней, чым у нашых мясцовых беларускіх».

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)