абда́ ць а́ м, -дасі́ , -да́ сць; -дадзі́ м, -дасце́ , -даду́ ць; -да́ ў, -дала́ , -дало́ ; -да́ дзены; зак. , каго-што.
1. Абліць, абсыпаць, абвеяць адразу вялікай колькасцю чаго-н. з усіх бакоў.
А. гладыш варам.
Халодны вецер абдаў хлопчыка.
2. перан. і пад. ).
Раптам абдало (безас. ) яго нейкай незнаёмаю трывогай.
◊
Як варам абдало (разм. ) — аб прыліве крыві да твару, выкліканым хваляваннем, адчуваннем няёмкасці.
|| незак. абдава́ ць , -даю́ , -дае́ ш, -дае́ ; -даём, -даяце́ ; -даю́ ць.
|| звар. абда́ цца , -да́ мся, -дасі́ ся, -да́ сца; -дадзі́ мся, -дасце́ ся, -даду́ цца; -да́ ўся, -дала́ ся, -ло́ ся.
|| незак. абдава́ цца , -даю́ ся, -даёшся, -даёцца; -даёмся, -даяце́ ся, -даю́ цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абда́ ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
Будучы час
адз. мн.
1-я ас. абда́ м
абдадзі́ м
2-я ас. абдасі́
абдасце́
3-я ас. абда́ сць
абдаду́ ць
Прошлы час
м. абда́ ў
абдалі́
ж. абдала́
н. абдало́
Загадны лад
2-я ас. абда́ й
абда́ йце
Дзеепрыслоўе
прош. час абда́ ўшы
Крыніцы:
dzsl2007 ,
krapivabr2012 ,
piskunou2012 ,
sbm2012 ,
tsblm1996 ,
tsbm1984 .
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абда́ ць сов. обл. а́ ть;
а. ва́ рам — обда́ ть кипятко́ м;
а. гра́ ззю — обда́ ть гря́ зью;
яго́ ~дало́ хо́ ладам — его о́ бдало хо́ лодом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абда́ ць ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасце, ‑дадуць; зак. , каго-што .
1. Абліць, абсыпаць, абвеяць што‑н. адразу з усіх бакоў. Абдаць талерку варам. □ У твар дыхнуў вільготны вецер, абдаў дробнымі кропелькамі дажджу.Пянкрат . Поезд праімчаўся, як змей, абдаўшы віхрам пылу і дыму настаўніка. Колас . Вячэрні халадок прыемна абдаў твар. Кулакоўскі .
2. перан. Ахапіць, авалодаць (пра пачуццё, перажыванне). Яны [Андрэй і Людміла] зайшлі ў яе пакой. І зноў абдало знаёмым і трывожным. Арабей . Нез’яснёная лёгкасць, як пасля скінутых ланцугоў, што доўгі час звязваюць людскую долю, абдала Рыгораву істоту. Гартны .
•••
Як варам абдало
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абда́ ць КСТ ) да даць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абдава́ ць , абда́ ць
1. (абліць , абсыпаць ) übergí eßen* vt í eßen* vt vt
2. (абвеяць ) é inhüllen vt vt é ben* vt
мяне́ абдало́ мо́ цным па́ хам á rker Duft umgá b mich
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
абдава́ ць несов. обл. а́ ть; см. абда́ ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абдымі́ ць , -млю́ , -мі́ ш, -мі́ ць; -мі́ м, -міце́ , -мя́ ць; -ды́ млены; зак. , каго-што.
1. Абдаць дымам.
А. пчол.
2. Пакрыць сажай, задыміць (разм. ).
А. хату.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абда́ дзены , ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад абдаць .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абдава́ ць , ‑даю, ‑даеш, ‑дае; ‑даём, ‑даяце.
Незак. да абдаць .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)