капе́йка, -і, ДМ -пе́йцы, мн. -і, -пе́ек, ж.
1. Дробная манета, адна сотая рубля. Рассыпаць капейкі.
2. зб. Грошы, грашовыя сродкі.
◊
Без капейкі — без якіх-н. сродкаў існавання.
Да (апошняй) капейкі — без астатку патраціць, заплаціць, атрымаць і пад.
Жывая капейка — пра ўсё, што дае даход.
Капейка ў капейку — пры падліку грошай: абсалютна дакладна, колькі патрабуецца.
Ні капейкі (за душой) — зусім няма грошай.
|| памянш. капе́ечка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
◊
Абысціся ў капеечку — дорага каштаваць.
|| прым. капе́ечны, -ая, -ае. Капеечная манета.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)
разуме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. каго-што. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.; асэнсоўваць. Р. усё сказанае. Р. мастацтва. Р. музыку.
2. што і з дадан. Ведаць, здагадвацца аб чым-н., усведамляць што-н. Р. сваю памылку. Р., што назад дарогі няма.
3. каго-што. Падразумяваць, мець на ўвазе.
4. у знач. пабочн. сл. разуме́еш (разуме́еце) Ужыв. з мэтай падкрэсліць што-н., звярнуць увагу на што-н. Я, разумееш, не згодна з такой думкай.
|| наз. разуме́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)
◎ Не́гдзе ’недзе; няма дзе’ (Сл. ПЗБ, Пятк. 2), нёгдзя ’тс’ (карэл., Нар. лекс., Сл. ПЗБ), рус. негде ’тс’, польск. niegdzie ’недзе’, каш. ńegse, чэш. nékde, славац. niekde, в.-луж. nehdźe, н.-луж. negźe, славен. дыял. negde, серб.-харв. негде, балг. дыял. негде, макед. негде. Прасл. *nekbdef утворана шляхам аглюцінацыі з часціцы *пё‑ (гл. не-) і пытальнага займеннікі *kbdě (гл. дзе); аманімічныя формы са значэннем ’няма дзеі узніклі ва ўсходнеславянскіх мовах са спалучэнняў тыпу *не есть где > не е(сть) где > негде, напр., негдзе перайсці (ESS/J SG, 2, 481; Шустар-Шэўц, 13, 998). Параўн. нёдзе, нейдзе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
éinpacken
1.
vt пакава́ць, упако́ўваць, уладкава́ць
du kannst ~! — ідзі́ [выбіра́йся] прэч!
wir können ~ — разм. нам тут рабіць няма́ чаго́
2.
(sich) заху́твацца, уху́твацца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́ці: нецямі не адбудзеш («ссылка на неимение», Гарэц.), параўн. рус. нети ’дваране, якія не нясуць дзяржаўнай службы’: пробыл в нетех. Да нет ’няма’, гл. Фасмер, 3, 68; сюды ж, паводле Карскага (2–3, 77), адносіцца і мін. пець ’невядома’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pustka
pustk|a
ж. пустата;
mam ~ę w głowie — у мяне пуста ў галаве;
świeci ~ami — зусім пуста; нічога няма
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
рабі́ць
1. máchen vt, tun* vt;
рабі́ць высно́ву Schlüsse [die Schlússfolgerung] zíehen*, schlússfolgern неаддз vt;
рабі́ць дакла́д éinen Vórtrag [ein Referát] hálten*;
рабі́ць уко́л éine Sprítze gében*;
2. (вырабляць) verfértigen vt, hérstellen vt;
рабі́ць мэ́блю Möbel hérstellen;
рабі́ць вы́гляд, бы́ццам … (so) tun*, als ob …;
рабі́ць го́нар каму-н j-m zur Ehre geréichen;
тут няма́ чаго́ рабі́ць da ist nichts zu tun [zu máchen];
ад няма́ чаго́ рабі́ць aus (láuter) Übermut;
што мне рабі́ць? was fánge ich an?
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Прапазы́ка ’прапанова’ (Др.-Падб.). Няма ў іншых слав. мовах. Відаць, аўтарскі наватвор ад *прапазычыць (гл. зычыць, пазыка) або ад прапазыцыя (гл.) шляхам замены фіналі на прадуктыўны суф. ‑к‑a* параўн. характэрныя для народнай мовы станіка (< станцыя). паліца (< паліцыя) і пад. (Стан.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бо́львар ’фальварак’ (Яшкін). Відавочна, з *фольварк (< польск. folwark < ням., гл. Варш. сл., 1, 759; Брукнер, 124). Праўда, непасрэдны пераход ф > б не вельмі засведчаны (прыклады тыпу ба́са ’кадушка’, басоля ’фасоля’ (гл.) можна тлумачыць і іначай), але іншай магчымасці этымалагізавання, здаецца, няма.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нідзе́, прысл.
Няма ні ў якім месцы. — Што ж гэта вас не відаць нідзе? — прамовіла .. [Ядвіся]. Колас. Дзень ідзе, другі ідзе, Не відаць гары нідзе. Крапіва. Раніца была сухая. Нідзе ні расінкі: ні на траве, ні на лісці. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)