пашамаце́ць, ‑шамачу, ‑шамаціш, ‑шамаціць; зак., чым.
Шамацець некаторы час. Незнаёмы паварушыўся, пашамацеў саломаю. Мележ. Косцік патрымаў адзін карабок у руцэ, пашамацеў запалкамі і паклаў назад. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пшык, ‑у, м.
Разм. Нічога, пустата. Максіму адразу кінулася ў вочы, што ад рэвалюцыйнага запалу Бляхара, якім ён так любіў фарсіць дома, застаўся адзін пшык. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спаўзці́ся, ‑зецца; ‑зёмся, ‑зяцеся, ‑зуцца; пр. споўзся, спаўзлася, ‑лося; зак.
Паўзучы, сабрацца разам, у адно месца; наблізіцца адзін да другога. Рэдкія хмары спаўзліся.. над палеткамі. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпачы́ха, ‑і, ДМ ‑чысе, ж.
Разм. Самка шпака. Стала ціха, Дужа ціха. Мы затоена сядзім, А ў раён наш са шпачыхай Завітаў шпачок адзін. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БІ́ДЛ
(Beadle) Джордж Уэлс (22.10.1903, Уаху, штат Небраска, ЗША — 9.6.1989),
амерыканскі генетык. Чл. Нац. АН ЗША. Скончыў Небраскі (1926) і Корнелскі (1931) ун-ты. З 1931 у Каліфарнійскім тэхнал. ін-це, з 1936 у Гарвардскім ун-це. З 1937 праф. Станфардскага ун-та, у 1946—61 — Каліфарнійскага тэхнал. ін-та, да 1968 прэзідэнт Чыкагскага ун-та. Навук. працы па біяхім. генетыцы. Адзін з аўтараў (1941) фундаментальнай канцэпцыі: «адзін ген — адзін фермент» (кожны ген адказвае за сінтэз толькі аднаго фермента). Нобелеўская прэмія 1958 (разам з Э.Тэйтэмам і Дж.Ледэрбергам).
т. 3, с. 147
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БІ́СА,
карэта сапраўдная (Eretmochelys imbricata), паўзун сям. марскіх чарапах. Адзіны від роду, 2 падвіды: адзін у Атлантычным ак. і Міжземным м., другі ў Ціхім і Індыйскім акіянах.
Даўж. панцыра 80—90 см. Рагавыя шчыткі панцыра маладых асобін чарапіцападобна налягаюць адзін на адзін, у дарослых спінны шчыт гладкі. Размнажаюцца на сушы. Самкі ў глебу адкладваюць 150—200 яец. Кормяцца малюскамі, асцыдыямі, членістаногімі, водарасцямі. З рагавых шчыткоў бісы — «карэй» (адсюль другая назва) робяць чарапахавыя вырабы; мяса і яйцы выкарыстоўваюць у ежу. Занесена ў Чырв. кнігу МСАП.
т. 3, с. 159
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Мацяры́зна ’зямельная або маёмасная ўласнасць, атрыманая ў спадчыну па мацярынскай лініі’ (Гарб.; Працы, 8, Нас.; шчуч.,͡ Сцяшк. Сл.), ст.-бел. материзна, матерызна ’мацярынская спадчына’ (XV ст.), люди материзные ’адзін з відаў прыгонных’ запазычаны са ст.-польск. macierzyzna ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 78).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Падра́д 1 ’абавязацельства выканаць якую-н. работу за пэўную плату, а таксама работа, якая выконваецца паводле такога абавязацельства’ (ТСБМ). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад падрадзіць < рад (гл.).
Падрад 2 ’непасрэдна адзін за другім; без перапынку; запар’. Рус. подряд ’тс’. Ад под і рад (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Парэ́й ’адзін з культурных відаў цыбулі з падоўжанай цыбулінай і плоскімі лістамі, прыгоднымі да яды’ (ТСБМ). З рус. поре́й ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 88), дзе запазычана праз ням. Porrei з франц. porrée ад лац. porrum ’тс’ (Міклашыч, 261; Праабражэнскі, 2, 106; Фасмер, 329).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
cake [keɪk] n.
1. торт, піро́жнае; кекс; піро́г
2. ляпёшка
3. кава́лак, кава́лачак (мыла)
♦
cakes and ale весяло́сць, прые́мнасць;
you cannot have your cake and eat it too адзі́н піро́г не́льга з’е́сці дво́йчы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)