Verbum

спяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. з чым, з інф. і без дап. Старацца зрабіць што-н., трапіць куды-н. як мага хутчэй.

С. з пасадкай дрэў.

С. з уборкай ураджаю.

Спяшайся, бо спознішся на аўтобус.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра гадзіннік: паказваць няправільны час.

Гадзіннік спяшаецца на 5 хвілін.

|| зак. паспяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 знач.).

угле́дзецца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.

1. у каго-што, на каго-што і без дап. Уважліва працягла глядзець, прыгледзецца, стараючыся ўбачыць каго-, што-н.

У. ў марскую даль.

2. у каго-што. Не зводзячы вачэй, нерухома глядзець куды-н., на каго-, што-н., уставіцца, утаропіцца.

Чаго ты гэтак угледзеўся ў мяне?

|| незак. угляда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і угля́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

уладкава́цца, -ку́юся, -ку́ешся, -ку́ецца; -ку́йся; зак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў належны парадак; станоўча вырашыцца.

Жыццё ўладкавалася.

Справы ўладкаваліся.

2. Асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для жыцця; размясціцца, прыстроіцца.

Маладыя ўладкаваліся ў асобным пакоі.

У. на возе.

3. Паступіць куды-н. (на работу, службу).

У. вучнем на завод.

|| незак. уладко́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. уладкава́нне, -я, н.

упіса́цца, -ішу́ся, -і́шашся, -і́шацца; -ішы́ся; зак., у што.

1. Запісацца куды-н.

У. ў спіс.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Умясціцца на якой-н. прасторы, у межах чаго-н. (разм.).

Сілуэт звера ўпісаўся ў здымак.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гарманічна спалучыцца з акаляючым асяроддзем.

Новы дом упісаўся ў ансамбль вуліцы.

|| незак. упі́свацца, -аюся, -аешся, -аецца.

упіса́ць, -ішу́, -і́шаш, -і́ша; -ішы́; -і́саны; зак.

1. каго-што. Напісаць, унесці куды-н., напр., у спіс.

У. прапушчаныя словы.

У. даўжнікоў у запісную кніжку.

У. новую старонку ў гісторыю (перан., высок.).

2. што. У матэматыцы: начарціць адну фігуру ўнутры другой з захаваннем пэўных умоў.

У. трохвугольнік у акружнасць.

3. што. З апетытам з’есці (разм.).

У. булку.

|| незак. упі́сваць, -аю, -аеш, -ае.

уссе́сці, усся́ду, усся́дзеш, усся́дзе; уссе́ў, уссе́ла; усся́дзь; зак., на каго-што (разм.)

1. Наваліцца ўсім сваім цяжарам.

Двое ўсселі на аднаго.

2. Сесці куды-н. у вялікай колькасці.

Мурашкі ўсселі на ногі.

3. перан. З лютасцю напасці.

Глядзі, уссядуць сабакі — не абаронішся.

4. Неўзлюбіўшы каго-н. ці раззлаваўшыся на каго-н., пачаць папракаць, чапляцца.

Усселі на чалавека і не даюць яму жыцця.

утапта́ць, утапчу́, уто́пчаш, уто́пча; утапчы́; утапта́ны; зак., што.

1. Умяць, топчучы нагамі.

У. зямлю.

2. у што. Топчучы, уціснуць.

У. акурак у зямлю.

У. у гразь каго-н. (перан.).

3. Складаючы, уціснуць куды-н. усё, многае (разм.) або прыціснуць, умяць.

У. усе рэчы ў чамадан.

У. сена.

4. перан. Многа з’есці чаго-н. (разм.).

У. талерку кашы.

|| незак. уто́птваць, -аю, -аеш, -ае.

уці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак.

1. Паглыбіцца, улезці ў глыб, унутр чаго-н.

У. ў зямлю.

2. З цяжкасцю ўвайсці, пранікнуць у што-н. цеснае, запоўненае.

У. ў аўтобус.

3. Цесна абвязаць сябе чым-н. (разм.).

У. папружкай.

4. перан. Якім-н. чынам уладкавацца куды-н. (разм.).

Уціснуўся ў каледж.

|| незак. уціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1—3 знач.).

шту́рхацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. Штурхаць каго-н. іншага або адзін аднаго.

Ш. ў натоўпе.

2. перан. Быць дзе-н. у цеснаце, таўкатні (разм.).

Ш. ў аўтобусе.

3. у што. Штурхаць што-н., імкнучыся пранікнуць куды-н. (разм.).

Ш. ў дзверы.

4. Знаходзіцца, бадзяцца дзе-н. без асобага занятку, без мэты (разм.).

Ш. па базары.

|| наз. шту́рханне, -я, н.