дацямна́, прысл.

Да надыходу цемнаты, да змяркання. Гарадскія шафёры ціснулі на ўвесь газ. Яны спяшаліся дацямна дабрацца дадому. Корбан. Верас ліловы, як на цымбалах, Ціха трымціць увесь дзень дацямна. Агняцвет.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

доўгачака́ны, ‑ая, ‑ае.

Такі, якога доўга, з нецярпеннем чакаюць. Доўгачаканы госць. □ І вось настаў радасны, доўгачаканы дзень пуску завода. Кулакоўскі. [Мама] прывезла Ліпцы .. дарагі і доўгачаканы падарунак — пушыстую белую шубку. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цаката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; незак.

Разм. Утвараць рэзкія кароткія гукі, падобныя на дробны стук, траскатню. Дзень і ноч цакатаў.. [завод] сваімі станкамі. Корбан. Цакаталі ляскоткі, дробна і гулка выбухалі бубны. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кве́тка ’кветка’ (ТСБМ, Нас., Касп., Сл. паўн.-зах., Нар. словатв., Бяльк., Мал.), ’галінка’ (Гарэц., Выг.), ’вязка накшталт гронкі з ядлоўцу, якая ўмацоўваецца на месцы злучэння крокваў, бліжэйшых да вуліцы ў дзень пабудавання зруба’ (В. В., Выг., Нар. словатв.), ’букет з калосся збажыны’ (Нар. словатв.), ’нязжаты пучок калосся збажыны, пакінуты ў канцы жніва’ (Шатал.). Гл. квет.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тыго́дзень ‘тыдзень’ (ашм., Сцяшк. Сл.), параўн. старое польск. падляш. tygoʒ́eń ‘тс’ (Рэмбішэўска, Dynamika, 153). Паводле Борыся (657), адлюстроўвае гістарычнае спалучэнне са скланяльнымі формамі *tegoje dьne Р. скл. ад *tъjь dьnь ‘тыдзень’ (*tъ‑jь ‘той’ і *dьnь ‘дзень’); захавалася ў суч. польск. tegodnia, каш. tigodńa Р. скл. з пераафармленнем канца слова па ўзоры tydzień, гл. тыдзень.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

wczoraj

1. учора;

wczoraj był wtorek — учора быў аўторак;

2. нескл. н. учарашні дзень; учора;

wczoraj było podobne do dziś — учора было падобнае на сёння; учарашні дзень быў падобны на сённяшні;

od wczoraj — з учарашняга дня

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Злы́дзень ’шкодны чалавек, ліхадзей’, ’нягоды, бяда’ (ТСБМ), злы́дня ’бядота’ (Бяльк.), злы́дні ’бядота, недахваткі’ (Нас.). Рус. злы́день, арх., валаг., паўн.-дзвін., омск., карэльск., тул., цвяр., арл., варонеж., кур. ’злы чалавек’, урал. ’махляр’, валаг. ’скнара’, алан., вяцк., перм., урал., сарат., варонеж., калуж., пск. ’гультай’, кур., арл., калуж., бранск., смал., варонеж., вяцк., перм. ’бядняк, жабрак’, злы́дни тамб. ’інтрыгі, свавольствы’, паўн., зах., паўд.-смал., арл., том., сіб. ’цяжкі час, беднасць’, укр. зли́день ’бядняк’, зли́дні ’нягоды, бяда’. Польск. złydnia ’бяда’ < укр. (Дарашэўскі, 10, 1172). Усх.-слав. спалучэнне злы дни ’цяжкія дні’. Параўн. пералік ’злых дзён’ у старых календарах (Трыфуновіч, Азбучник српских средњовековних књижевних појмова, 1974, 94–95), адкуль злыдні з далейшым граматычным пераафармленнем на адз. л. (злыдня, злыдзень) і семантычнай зменай: ’кепскі час’ > ’цяжкі час’ > ’ліха, бяда’ > ’чалавек, што церпіць бяду, ліха’ ці ’ліхадзей’. Гл. злы, дзень, параўн. добры дзень.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прабе́гаць разм.

1. (éine Zéitlang) (herúm)láufen* vi (s);

прабе́гаць уве́сь дзень den gánzen Tag hindúrch láufen* [umhérlaufen*];

2. (прапусціць што-н.) wégen víeler Lauferéien etw. versäumen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

юбіле́й м. Jubilä¦um n -s, -läen; Jubilä¦umsfeier f -, Jáhresfeier f;Gedénktag m -(e)s, -e (дзень памяці, угодкі);

стогадо́вы юбіле́йHundertjáhrfeier f -;

святкава́ць юбіле́й ein Jubilä¦um féiern [begéhen*]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

апа́дкі, ‑аў; адз. ападак, ‑дка, м.

1. толькі мн. Атмасферная вільгаць, якая выпадае на зямлю ў выглядзе дажджу, снегу і пад. «Дзень без ападкаў», — грыміць перадача, А дзень той з раніцы слёзна плача. Лужанін. [Наталька:] — Павінен.. [чалавек] думаць аб тым, як лепш прыстасавацца да сонца і да тых жа атмасферных ападкаў. Кулакоўскі.

2. Тое, што і апад. У Булыгавым садзе Лейба ўжо наводзіць свой парадак — выкошвае палын, падбірае і зносіць у кучу ападкі. Бажко.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)