Прыспо́рыць ’прымножыць, павялічыць, стаць больш’, ’зрабіць спорным, спарнейшым; паскорыць’ (ТСБМ, Ласт., ТС), прыспор ’тое, што назапашана’; ’прырост’; ’працэнт’ (Ласт.), прыспара́ць ’падаспець у адзін час’ (навагр., Сл. ПЗБ). Рус. смал. приспо́рить ’дастаць, здабыць’, укр. приспори́ти ’прымножыць’, польск. przysporzyć ’тс’. Да спор (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павідне́ць, ‑ее; зак.
1. безас. Стаць відней, пасвятлець. Калі больш павіднела і туман парадзеў, стаў відаць супроцьлеглы бераг. Шамякін. Як быццам трохі павіднела — дрэвы ўжо так шчыльна не абступалі хлопца, некранута-чысты снег, здавалася, свяціўся сам па сабе. Шахавец.
2. Стаць відным, бачным. Павіднела ля лесу поле, за ракой парадзеў туман. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамо́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Стаць наскрозь мокрым, вільготным. Наскрозь прамоклі шынялі Пад праліўным дажджом. Астрэйка. Абутак прамок адразу, а далей паступова прамакала і адзенне. Маўр. // Апынуцца ў мокрым адзенні, абутку. Ногі прамоклі. □ Хутка я ўвесь прамок, а па твары каціліся буйныя кроплі поту... Анісаў.
•••
Прамокнуць да ніткі — зусім прамокнуць, стаць мокрым.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апяша́лы ’лянівы, аслаблены’ (Нас.), апе́шыный ’разгублены’ (Бяльк.). Укр. дыял. зах. опішілий ’лянівы, павольны’. Польск. opieszały ’лянівы, марудны, які не любіць спяшацца’. Параўн. рус. опешить ’астацца без каня’, ’разгубіцца’, укр. уст. опішити ’астацца без каня’, укр. зах. опішіти ’зрабіцца павольным, марудным’ («Кінь опішів»). Ст.-рус. опѣшити ’зрабіць пешым; аставіць без крыл’, опѣшати ’стаць пешым (без каня)’. Параўн. яшчэ чэш. уст. opěšalý ’хто стаў без каня’, opěšati ’астацца без каня’, ст.-чэш. opěšalý. Серб.-харв. уст. opješati стаміцца’, славен. pȇšati ’стамляцца’, pẹ̑h ’стамленне’. Найбольш пашырана ўяўленне аб тым, што рус. опешить і падобныя ўтварэнні этымалагічна тлумачацца значэннем ’стаць пешым’ (Праабражэнскі, 2; Булахоўскі, Труды ИРЯ, 1, 191; Фасмер, 3, 144). Прыводзячы ў дадатак да адзначаных ужо фактаў ст.-польск. pieszeć і ст.-чэш. pěšěti ’стаць слабым’, а таксама ст.-рус. припѣшати зрабіць пешым, падрэзаць крылы’, Безлай (Južnoslav. leks., 9–10) параўноўвае гэту групу слоў з літ. paikė́ti, лат. (iz‑)paiki ’дурнець’, узводзячы корань да і.-е. *poik‑ (што ў сваю чаргу параўноўваецца з коранем слоў псаваць і інш.). На нашу думку, тут магчыма кантамінацыя двух слоў: слова, якое ўзнікла пазней і першасна азначала ’стаць пешым’, і другое, больш ранняе, якое суадносіцца, магчыма, з тым коранем, аб якім піша Безлай, або ўваходзіць у іншую сям’ю слоў. Хаця спех, спяшацца звычайна ўзводзіцца да групы спець, магчыма, суадносіны спешна — ’марудна’ (апяшала), паспяхова — ’няўдала’ (апяшала) не выпадковыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Mísskredit
m -(e)s недаве́р
in ~ bríngen* — дыскрэдытава́ць
in ~ geráten* [kómmen*] — пазба́віцца даве́р’я, стаць непапуля́рным
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
зба́лавацца, ‑луюся, ‑луешся, ‑луецца; зак.
1. Распесціцца, разбалавацца. Збалавацца ў раскошы. Збалавацца ад гультайства.
2. Стаць надта свавольным, гарэзлівым (пра дзіця).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знерухо́мець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць нерухомым. Аляксей баязліва схамянуўся, нацягнуў коўдру на галаву, падкурчыў ногі і адразу знерухомеў, заціх. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забурэ́ць, ‑эе; зак.
Разм.
1. Пачаць бураць, стаць бурым. Жыта забурэла.
2. Паказацца, вылучыцца сваім бурым колерам (пра што‑н. бурае).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задзеравяне́ць і задзервяне́ць, ‑е’е; зак.
Разм. Стаць цвёрдым, як дрэва; адзеравянець. Маладыя парасткі к восені задзеравянелі. // Страціць адчувальнасць; анямець. Рука задзеравянела.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ацверазе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее і ацвяро́зець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць цвярозым пасля ап’япення. // перан. Пачаць цвяроза думаць, разважаць, вырашаць пытанні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)