Зберагчы, захаваць у цэласці. Людзі ў цішы сваіх цёмных і лясных закуткаў думалі, як захаваць мізэрны запас хлеба ад прагавітай [пашчы] вайны, як усцерагчы сваю худобу, каня і іншы набытак ад панскай ненаеднасці.Колас.// Засцерагчы ад чаго‑н. небяспечнага, непажаданага. Усцерагчы ад прастуды дзіця. □ [Ганна Карпаўна:] — Што ж, — кажу, — вядзіце ў хату вашу Маруську. Можа як усцерагу ад нечысцяў...Сіняўскі.Цяпер думкі Гарбачэўскага былі скіраваны на тое, як усцерагчы людзей ад правалу.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утулі́ць, утулю, утуліш, утуліць; зак., што.
1. Схаваць унутр чаго‑н. Жанчына падышла, .. асцярожненька, спакваля села і раптам утуліла твар у адварот халата, ціха заплакала.Кулакоўскі.Сінічкін.. падняў каўнер свайго габардзінавага плашча, утуліў у яго вушы.Пестрак.
2. Уцягнуць, увабраць унутр чаго‑н. (пра галаву). Маленькі, шчуплы стараста раптам зрабіўся яшчэ меншым, сціснуўся, утуліў галаву ў плечы, нібы на яго замахнуліся кіем.Шамякін.
3. Прыціснуць вушы да галавы (пра каня і пад.). Конь зноў ірвануў угору галаву, утуліў вушы і неяк вінавата маргнуў вялікімі, кожнае па лапцю, павекамі.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бе́гчы
1. rénnen* vi (s); láufen* vi (s);
бе́гчы з усі́х ногразм rénnen* [láufen*], was das Zeug hält;
бе́гчы ры́ссю (праканя) tráben vi (h, s);
2. (праваду) láufen* vi (s); flíeßen* vi (s);
3. (прачас, жыццё) verrínnen* vi (s); verflíeßen* vi (s); vergéhen* vi (s);
час бяжы́ць die Zeit verrínnt [verflíegt, vergéht]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
snort
[snɔrt]1.
v.i.
1) пы́рхаць, фы́ркаць; храпці́
The horse snorted — Конь хроп
2) пы́хкаць (пра параво́з)
3) чмы́хаць
“Indeed!” snorted my aunt — “Запраўды́!” — чмы́хнула мая́ цётка
4) informal ню́хаць (нарко́тык)
2.
n.
1) пы́рханьне, фы́рканьне n.; храп -у m. (каня́)
2) пы́хканьне n.
3) чмы́ханьне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
halter
[ˈhɔltər]1.
n.
1) вяро́ўка f. (для навя́званьня жывёлы), по́вад -у m. (пры абро́ці каня́)
2) вяро́ўка зь пятлёю (на шы́беніцы)
3) сьмерць на шы́беніцы
to stretch a halter — быць паве́шаным
2.
v.t.
1) прывя́зваць вяро́ўкай, по́вадам
2) лаві́ць на арка́н ці ласо́
3) ве́шаць (чалаве́ка)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
mouth
[maʊӨ]1.
n., mouths
1) рот -а m., ву́сны pl. only.
2) адту́ліна f. (пячо́ры)
mouth of a river — уто́ка f., ву́сьце n.
3) грыма́са f.
2.
v.
1) [maʊð] лаві́ць ро́там; чвя́каць ро́там
2) гавары́ць напы́шліва, ара́тарстваваць
3) грыма́сьнічаць
4) прывуча́ць каня́ да ўздэ́чкі й цу́гляў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ка́нтар1 ’вуздэчка без цугляў для прывязвання каня’ (ТСБМ), ’моцны повад пры моцнай аброці (КЭС, лаг.). Ст.-бел.кантаръ ’аброць’. Запазычана са ст.-польск.kantar ’тс’, якое з венг.kantár, kentar < джагатайск.kantar ’кароткія лейцы’, тур.kantarma ’вуздэчка’ (Булыка, Запаз., 137; Слаўскі, 2, 46).
Ка́нтар2 ’спружынавы бязмен на шэсць пудоў’ (Сцяшк.) ’род бязмена’ (ТСБМ, Бяльк., Яруш., Растарг.; віц.КЭС; Сцяц. Нар.); ’чыгунная гіра’ (Мядзв.) ’бязмен з двума рычагамі’ (Мат. Гом.), ’вага’ (Яруш.). Укр.кантар, рус.контарь ’вага ў 2,5 пуда’, ст.-рус.контарь (з XVI ст.), польск.kantar ’вага ў 50 кг’. З тур.kantar ’вага, бязмен’, якое праз араб. узыходзіць да ст.-грэч.κβντηνάριον < лац.centēnārius ’цэнтнер’ (Фасмер, 2, 213; Слаўскі, 2, 46–47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Не́вук ’неаб’езджаны конь’ (лельч., Жыв. сл.; ТС), ’неадукаваны, недасведчаны чалавек’ (Некр. і Байк., БРС, ТСБМ, Бяльк.), ’гультай, хто не хоча вучыцца’ (Растарг.), не́ук ’гультай; непрывучаны да вупражы (пра каня і пад.)’ (Нас.), ’малады бык ад 2 да 3 год’ (Гарб.), укр.не́ук ’неадукаваны чалавек; неаб’езджаны конь’, рус.не́ук ’тс’, ст.-рус.неукъ ’тс’, польск.nieuk ’тс’, славен.neuk ’нявучаны; нявопытны’, серб.-харв.нѐук ’неадукаваны; непрывучаны (пра жывёлу)’, балг.неу̀к ’неадукаваны; нявучаны’, макед.неук ’нявучаны’. Да вучыць, параўн. на‑вука (Фасмер, 3, 69), той жа корань у смал.безук ’добры цясляр’ (без‑ук, ад прасл.*uk‑ ’вучыцца, навука’), якое Краўчук (БЛ, 5, 1974, 64) тлумачыць як ’той, хто (добра працуе, добры цясляр) без навукі’ (мае прыродны дар), самавук і пад.
Стэп ‘бязлесная раўніна, пусташ’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., ТС), сцеп (сьцеп, степ) ‘тс’ (ТС, Бяльк., Косіч). Параўн. укр.степ, рус.степь. Мяркуецца, што з’яўляецца метафарычным пераносам у геаграфічную тэрміналогію анатамічнага тэрміна прасл.*stьpь ‘хрыбет, спіна (у жывёл)’, параўн. рус.степь ‘хрыбет, спіна (у быка, каровы, каня, сабакі)’, гл. Мяркулава, Этимология–1968, 86–91), харв.stȃpi ‘свіныя лапаткі’, stȇpi ‘кавалак свінога мяса з лапаткамі’ (Борысь, Etymologie, 407–408), утворанага з дапамогай суф. ‑ь (< ‑ĭ‑) ад асновы, засведчанай у літ.stìpti ‘затрымлівацца, марудзіць; цапянець’, stiprùs ‘моцны, цвёрды’, лат.stipt ‘рабіцца цвёрдым’, лац.stipes ‘пень, калода’ (< і.-е.ste̯ip‑, stip‑). Іншыя версіі гл. Фасмер, 3, 755–756; ЕСУМ, 5, 409. Беларускае слова, відаць, з украінскай і/ці рускай моў.