Verbum

рассячы́ і рассе́кчы, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; -се́к, -кла; -сячы́; -се́чаны; зак.

1. каго-што. Секучы, раздзяліць на часткі.

Р. палена.

2. што. Нанесці глыбокую рану, парэз чым-н. вострым.

Р. палец.

Р. нагу.

3. перан., што. Моцным рухам прарэзаць, раздзяліць, раз’яднаць.

Баржа рассекла водную гладзь.

Рака рассекла луг на дзве часткі.

Р. армію праціўніка.

|| незак. рассяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. рассяка́нне, -я, н. і рассячэ́нне, -я, н.

растрэ́сціся, -расу́ся, -расе́шся, -расе́цца; -расёмся, -расяце́ся, -расу́цца; растро́сся, -рэ́слася і -расла́ся, -рэ́слася і -расло́ся; -расі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раскідацца, рассыпацца.

Валасы яе растрэсліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Страціцца, згубіцца (разм.).

Усе мае нататкі растрэсліся.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разбурыцца, распасціся.

Воз з сенам растросся.

4. Натаміцца, намучыцца ад трасучай язды (разм.).

|| незак. растраса́цца, -а́ецца і растрэ́свацца, -аецца.

старт, -у, М -рце, мн. -ы, -аў, м.

1. Момант пачатку спартыўных спаборніцтваў.

Узяць с. (пачаць спаборнічаць). Даць с. (даць знак да пачатку спаборніцтва).

2. Месца, адкуль пачынаюцца спаборніцтвы па хадзьбе, бегу, яздзе, плаванні.

С. знаходзіцца на другім канцы пляцоўкі.

3. Момант ўзлёту лятальнага апарата; месца, з якога праводзіцца яго ўзлёт.

4. перан. Пачатак чаго-н.

С. у навуцы пачаўся з цікавага артыкула.

|| прым. ста́ртавы, -ая, -ае.

Стартавая пляцоўка.

схоў, схо́ву, мн. схо́вы, схо́ваў, м.

1. Захоўванне чаго-н.

Палажыць грошы на с.

2. Месца, дзе можна схавацца ад каго-, чаго-н., а таксама якое-н. патаемнае месца, збудаванне для ўкрыцця каго-, чаго-н.

Знайсці с. у бярэзніку ад сонца.

На гарышчы быў с.

3. мн. (схо́вы, -аў). Сховішча, памяшканне для захоўвання чаго-н.

4. перан. Тое, што недаступна для іншых, што хаваецца ў душы, сэрцы.

Патаемныя сховы душы.

сын, -а, мн. сыны́, -о́ў, м.

1. Асоба мужчынскага полу ў адносінах да сваіх бацькоў.

Малодшы с. вучыцца ў школе.

2. звычайна мн., перан., чаго. Чалавек як носьбіт характэрных рыс свайго асяроддзя, грамадства, народа і пад. (высок.).

Сыны Беларусі.

Сыны свайго часу.

|| ласк. сыно́к, -нка́, мн. -нкі́, -нко́ў, м. (да 1 знач.), сыно́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м. (да 1 знач.).

|| прым. сыно́ўскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

Сыноўскія абавязкі.

трыво́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; незак., каго-што.

1. Прыводзіць у стан трывогі (у 1 знач.), хвалявання.

Трывожыла становішча на фронце.

2. Парушаць спакой каго-, чаго-н., турбаваць.

Не трэба яго т.

3. перан. Бударажыць мінулае, перажытае.

4. Раздражняць, раз’ятрываць.

Т. рану.

|| зак. устрыво́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны (да 1 знач.), стрыво́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны (да 2 знач.) і патрыво́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны (да 2—4 знач.).

тугі́, -а́я, -о́е.

1. Моцна нацягнуты.

Тугая струна.

2. Да адказу напханы чым-н.; пругкі, ядраны.

Т. мяшок.

Т. качан капусты.

3. Які цяжка сціскаецца або расцягваецца.

Тугая спружына.

4. перан. Які адчувае цяжкасці ў вырашэнні, выкананні чаго-н., з цяжкасцямі ўспрымае, засвойвае што-н. (разм.).

Т. на мову.

Яму туга (прысл.) давалася работа.

◊

Ту́гі на вуха (разм.) — які дрэнна чуе, глухаваты.

|| наз. ту́гасць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

тупі́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Вуліца, якая не мае скразнога праходу, праезду.

Машына заехала ў т.

2. Чыгуначны станцыйны пуць, злучаны з іншымі пуцямі толькі адным канцом.

Паравоз стаяў у тупіку.

3. перан. Безвыходнае становішча, а таксама тое, што не мае перспектывы далейшага развіцця.

Вывесці гаспадарку з тупіка.

Перагаворы зайшлі ў т.

|| памянш. тупічо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. тупіко́вы, -ая, -ае.