Verbum

шум, -у, м.

1. Гукі, якія зліліся ў громкае і нязладжанае гучанне.

Ш. прыбою.

Ш. матораў.

Без шуму перамяшчацца.

Узняўся ш.

Ш. у зале.

2. перан. Ажыўленае абмеркаванне, выкліканае павышаным інтарэсам да чаго-н.

Фільм выклікаў ш.

3. Гук з няяснай танальнасцю (спец.).

Шумы ў сэрцы.

4. Сварка, крыкі, гучнае выражэнне незадавальнення.

Што там за ш. у суседзяў? Чаго ўзнялі ш., супакойцеся!

|| прым. шумавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

экало́гія, -і, ж.

1. Навука аб узаемадзеянні раслінных і жывёльных арганізмаў паміж сабой і з навакольным асяроддзем, а таксама іх стане.

Э. раслін.

Э. глебы.

Э. лесу.

2. перан. Чысціня, правільнасць, абумоўленыя гарманічнымі суадносінамі элементаў; клопат аб такой чысціні.

Э. культуры.

Э. мовы.

Сацыяльная э. (узаемадзеянне чалавека, грамадства і навакольнага асяроддзя).

|| прым. экалагі́чны, -ая, -ае.

Э. стан вадаёма.

Экалагічныя росшукі.

Экалагічная этыка.

Экалагічна (прысл.) чыстае асяроддзе.

Экалагічна (прысл.) чыстыя прадукты.

ярлы́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Грамата, пісьмовы ўказ ханаў Залатой Арды (уст.).

2. Лісток на чым-н. з указаннем назвы, колькасці, месца вырабу, нумара і пад.

Багажны я.

Бутэлечны я.

3. перан. Шаблонная, стандартная (звычайна адмоўная), надта кароткая характарыстыка, ацэнка каго-, чаго-н.

Гатовыя ярлыкі.

Прыклеіць я. каму-н.

|| памянш. ярлычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 2 знач.).

|| прым. ярлы́чны, -ая, -ае (да 2 знач.).

я́сны, -ая, -ае.

1. Яркі, зіхатлівы.

Я. месяц.

2. Светлы, нічым не зацемнены.

Яснае неба.

Ясная ноч.

Сягоння ясна (прысл.).

3. перан. Нічым не засмучаны, спакойны.

Я. твар.

Я. позірк.

4. Добра бачны, выразна ўспрымальны на слых, зразумелы.

Ясныя абрысы гор.

Ясная дыкцыя.

Абстаноўка ясная.

Я. намер.

Усё было ясна (безас., у знач. вык.).

5. Лагічны, стройны, дакладны.

Я. розум.

Я. адказ.

|| наз. я́снасць, -і, ж.

Унесці я. у гэта пытанне.

курс¹, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Напрамак руху, шлях (карабля, самалёта і пад.).

Самалёт узяў к. на поўдзень.

2. перан. Кірунак якой-н. палітычнай, грамадскай дзейнасці.

К. на раззбраенне.

Знешнепалітычны к.

3. Цана, па якой прадаюцца (купляюцца) каштоўныя паперы, валюта.

Валютны к.

Змагацца за ўстойлівы к. рубля.

◊

У курсе чаго (быць) і ў курс чаго (увайсці, увесці) — пра дасведчанасць у чым-н.

|| прым. курсавы́, -а́я, -о́е.

К. рух.

Курсавая табліца.

лес, -у, мн. лясы́, лясо́ў, м.

1. Масіў зямлі, зарослы дрэвамі.

Дрымучы л.

Лесам (прысл.) ішоў, а дроў не бачыў (прыказка).

2. зб. Спілаваныя дрэвы як будаўнічы матэрыял.

3. перан. Як выражэнне мноства.

Л. рук.

○

Чорны лес — лісцевы.

Чырвоны лес — хваёвы.

◊

Навука для яго — цёмны лес — абсалютна незнаёмае, незразумелае.

Як у лесе — нічога не разумець, не разбірацца.

|| памянш. лясо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. лясны́, -а́я, -о́е.

мане́ўр, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Перамяшчэнне баявых сіл з мэтай нанесці ўдар праціўніку.

Абходны м.

М. партызан.

2. перан. Прыём з мэтай ашукаць, перахітрыць каго-н.

Нескладаны м.

3. толькі мн. Тактычныя заняткі вялікай колькасці войск або флоту ва ўмовах, блізкіх да баявых.

Асеннія манеўры.

4. толькі мн. Перамяшчэнне вагонаў і паравозаў на чыгуначных пуцях пры састаўленні цягнікоў.

|| прым. манеўро́вы, -ая, -ае (да 4 знач.).

М. паравоз.

маскірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак., каго-што.

1. Апранаць каго-н. у маскарадны касцюм, надзяваць маску.

2. Рабіць каго-, што-н. нябачным для каго-н.

М. танкі.

М. свой намер (перан.).

|| зак. замаскірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| звар. маскірава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся; зак. замаскірава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся.

|| наз. маскіро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, ж. (да 2 знач.).

|| прым. маскіро́вачны, -ая, -ае (да 2 знач.).

М. халат.

мацне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Рабіцца больш моцным, здаровым.

Мышцы мацнеюць.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Узнімацца, дзьмуць больш моцна.

Вецер мацнее.

3. перан. Станавіцца ўстойлівым.

М. духам.

4. Умацоўвацца экана-

мічна, арганізацыйна.

Год ад году мацнее гаспадарка.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Набірацца моцы ў працэсе прыгатавання (пра віно, чай і пад.).

Чай мацнее, калі завараны пастаіць.

|| зак. памацне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.

ра́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.

1. Невялікая рама (у 2 знач.).

Партрэт у прыгожай рамцы.

2. Графічнае абрамленне якога-н. тэксту, малюнка.

3. толькі мн., чаго; перан. Межы, у якіх павінна адбывацца, адбываецца што-н.

У рамках канцэртнай праграмы.

4. Прыстасаванне для сотаў у вуллі.

◊

Выйсці за рамкі — перайсці межы чаго-н.

|| прым. ра́мачны, -ая, -ае (у 1, 2 і 4 знач.).

Рамачная антэна.

Р. вулей.