з усяго́ маху (размахнуўшыся) mit vóller Kraft áusholend (zum Schlag)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
га́фель
(гал. gaffel)
1) драўляны брус, прымацаваны адным канцом да верхняй часткі мачты, а другім падвешаны пад вуглом да яе, каб было зручней мацаваць косы парус;
2) частка ствала ясеня або клёна, з якой вырабляюць фанеру.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тры́пціх
(гр. triptychos = трайны)
1) твор мастацтва з трох карцін, барэльефаў, малюнкаў, аб’яднаных адзінай задумай і выкананых у адным стылі;
2) паэтычны твор з трох адносна самастойных вершаў, аб’яднаных агульнай задумай;
3) трохстворкавы складзень (складны абраз).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
турніке́т
(фр. tourniquet)
1) прыстасаванне ў выглядзе рухомай крыжавіны, што ўстанаўліваецца ў праходах, каб наведвальнікі маглі праходзіць па адным;
2) кроваспыняльны жгут у выглядзе зробленай з матэрыі або скуры пятлі, што скручваецца з дапамогай рычага (палачкі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кало́на, -ы, мн. -ы, -ло́н, ж.
1. Частка архітэктурнага збудавання ў выглядзе высокага слупа, якая служыць апорай франтонаў, унутраных частак будынка або ў якасці манумента.
Станцыя метро з калонамі.
Трыумфальная к.
2. Пра людзей, прадметы, якія размешчаны або рухаюцца адно за адным на пэўнай дыстанцыі.
Паходная к.
Трактарная к.
◊
Пятая калона (кніжн., неадабр.) — пра арганізаванае здрадніцтва ўнутры краіны (першапачаткова — аб контррэвалюцыйнай групе, якая дзейнічала ў тыле Іспанскай рэспублікі ў 1936—1939 гг.).
|| памянш.кало́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 знач.).
|| прым.кало́нны, -ая, -ае (да 1 і спец. да 2 знач.).
Калонная зала.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крук, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Металічны ці драўляны стрыжань з загнутым тупым канцом.
Павесіць паліто на к.
2. Кароткі металічны прут, загнуты на адным канцы і прымацаваны другім канцом да каната, вяроўкі і пад. для падчэплівання і перамяшчэння грузаў.
К. пад’ёмнага крана.
3. Зашчэпка на дзвярах у форме загнутага на канцы металічнага прута, які накідваецца на прабой.
Узяць дзверы на к.
4. Лішняя адлегласць пры хадзьбе кружным шляхам.
◊
Крукам галавы (носа) не дастаць (разм., неадабр.) — пра вельмі ганарыстага чалавека.
Сагнуць у круккаго (разм.) — прымусіць падпарадкавацца.
Сядзець крукам (разм.) — вельмі старанна рабіць што-н. (звычайна седзячы).
|| прым.крукавы́, -а́я, -о́е (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакінуць месца знаходжання, ад’язджаючы ў розныя месцы.
Госці раз’ехаліся па хатах.
2. Перастаць жыць разам (разм.).
3. Праязджаючы па адным шляху насустрач адзін аднаму, размінуцца.
4. Не зачапіць, аб’ехаць адзін аднаго пры сустрэчы.
Машынам цяжка р. на вузкай дарозе.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Слізгаючы па гладкай, коўзкай паверхні, рассунуцца ў розныя бакі.
Ногі раз’ехаліся на лёдзе.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца ад доўгага ўжытку (разм.).
Табурэтка раз’ехалася.
|| незак.раз’язджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз.раз’е́зд, -у, М -дзе, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зменшыцца ў аб’ёме пад націскам.
Спружына сціснулася.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Сабрацца ў адным месцы, стоўпіцца.
Сціснуліся, як селядцы ў бочцы.
3. Сабрацца ў камяк, скурчыцца, сагнуцца.
С. ад нечаканасці.
С. ад страху.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Адчуць унутраны цяжар (у горле, грудзях).
Сэрца сціснулася ад жалю.
5. Шчыльна злучыцца (пра губы, пальцы і пад.).
Рукі сціснуліся ў кулакі.
|| незак.сціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз.сціска́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Во́пыт (БРС, КТС). Да апытаць. Рус.о́пыт, укр.о́пит, ’распытванне, допыт’, польск.opyt ’тс’, серб.-харв.о́пит ’вопыт, эксперымент’ (запазычанне з рус. — Скок, 2, 666), балг., макед.опит ’тс’ (таксама, відавочна, з рус.). Па даных КГС, у беларускіх помніках слова ўжываецца толькі ў адным значэнні ’допыт’. Значэнні ’навуковы эксперымент’ і ’сукупнасць ведаў’ з’яўляюцца, відавочна, запазычанымі з рус. мовы, дзе яны развіліся таксама даволі позна, у XVIII ст. (Каткоў, Сказки…, 84–85). Вытворныя ад гэтай лексемы вопытны, вопытніцтва — гэта калькі адпаведных рус. слоў опытный, опытничество (Крукоўскі, Уплыў, 110).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пасабе́йку ’паасобку, па сабе’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ). Беларускае. Утворана ад зваротнага займенніка сябе пры дапамозе прыстаўкі па‑ і суфікса ‑к‑y (Шуба, Прыслоўе, 63) — варыянта суфікса ‑к‑i (удоўжкі, ту́такі). Інфікс ‑й‑, магчыма, пад уплывам прыслоўяў: слуц.аднэйка ’аднойчы’, глус.двойкі ’двойчы’, тройкі ’тройчы’. У іншых слав. мовах лексемы адрозніваюцца суфіксамі: рус.арханг.поособице, польск.posobkiem, w posobicy, серб.-харв.по̀себице, по̀себно, макед.посебно (укр.зосібна) ’паасобку’, польск.posobnie, posobny, н.-луж.posobicy, чэш.posobný ’па чарзе, (ісці) адзін за адным’, ст.-слав.пособь ’тс’.