ГІГРАФІ́ЛЫ
[ад гігра... + ...філ(ы)],
наземныя жывёлы, прыстасаваныя да існавання ва ўмовах высокай вільготнасці. Жывуць на забалочаных тэрыторыях, у вільготных лясах, поймах рэк, па берагах вадаёмаў, а таксама ў вільготнай глебе і гнілой драўніне. У асяроддзі з нізкай вільготнасцю яны хутка трацяць ваду, што можа прывесці да іх гібелі. Тыповымі гіграфіламі з’яўляюцца макрыцы, нагахвосткі, камары, наземныя планарыі, малюскі, амфібіі, дажджавыя чэрві і інш. Гл. таксама Ксерафілы, Мезафілы.
т. 5, с. 219
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Рале́йны ’прызначаны для ворыва’: ралейны хамут (Нас., Юрч.), рале́мый ’тс’ (гарад., Нар. лекс.), рале́йны ’галоўны ў парнай запрэжцы (пра валоў)’ (слуц., глыб., лід., лях., трак., Сл. ПЗБ), рале́нны (конь) ’карэнны, караннік’ (Ян.), ст.-бел. ролейный ’прызначаны для ворыва’: три места ролейная (XIV ст., Карскі, 1, 55), рус. дыял. роле́йный (хомут) ’тс’, стараж.-рус. ролейный ’тс’: а иже у господина ролейный закупъ будет (Руская Праўда). Параўн. балг. ра́лен хомо́т ’хамут для валоў, які дазваляў ім хадзіць па раллі’. Сюды ж раляны́ ’земляны’: раляныя чэрві (шчуч., Сл. ПЗБ), раллявы́ ’галоўны ў запрэжцы валоў’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ). Ад ралля́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыяфі́лы
(ад крыя- + -філ)
арганізмы (аднаклетачныя водарасці, некаторыя чэрві і насякомыя), якія жывуць на паверхні лёду і снегу, у вадзе, што прапітвае лёд (параўн. тэрмафілы).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
біягельмі́нты
(ад бія- + гельмінты)
паразітычныя чэрві, якія на стадыі лічынкі жывуць у жывёльным арганізме, а ў дарослым стане — у целе чалавека або другой жывёлы (параўн. геагельмінты).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сецэрне́нты
(н.-лац. secernentea)
падклас нематодаў; чэрві з органамі асязання дотыку толькі ў галаўной капсуле; пераважна паразіты раслін, жывёл і чалавека, ёсць глебавыя і прэснаводныя формы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
акантацэфа́лы
(ад гр. acantha = калючка + kephale = галава)
клас нематгельмінтаў, чэрві з вераценападобным целам даўжынёй ад 1 да 65 см, якія з’яўляюцца паразітамі рыб, птушак і млекакормячых; скрэбні.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
адэнафарэ́і
(н.-лац. adenophorea)
падклас нематодаў, чэрві з органамі асязання дотыку па ўсім целе; жывуць пераважна ў морах, радзей у прэсных водах і глебе, некаторыя — паразіты раслін і жывёл.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кінары́нхі
(н.-лац. kinorhyncha)
клас нематгельмінтаў, чэрві з пляскатым целам даўжынёй да 1 мм, расчлененым на ўчасткі, з венчыкам шыпоў або кручкоў і хабатком, якія жывуць у марскім грунце.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
немерці́ны
(н.-лац. nemertini, ад гр. Nemertes = імя адной з нерэід)
тып скалецыдаў чэрві з падоўжаным целам (ад 0,5 мм да 30 м), якія жывуць пераважна на дне мораў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Нерх ’лёгкая неўраджайная зямля’ (ТС), нерхова́ты ’неўраджайны, лёгкі (аб зямлі)’ (ТС). Няясна; магчыма, звязана з польск. дыял. nierzch ’нераст, ікра’, што адлюстроўвае знешняе падабенства, параўн.: «Земля — нерх, бі чэ́рві ее поточылі. Вона бі чорна, але непло́тна» (ТС), тады ўсё да нераст (гл.), якое можа мець значэнне ’ікра ў рыб, жаб’ і інш. У сувязі з апошнім параўн. укр. нерость, нерість ’усё зямное (акрамя вады), што не расце і што не створана штучна: зямля, каменні, металы, г. зн. наогул мінералы’ (Грынч., да рости ’расці’), што дапускае змяшэнне з нересть ’апладненне ў рыб, змей; сварка’ (там жа). Ва ўсякім разе здзіўляе поўная ідэнтычнасць слова з рэканструкцыяй прасл. *nerьchъ ⩽ nerĭs‑os ’нераст, ікра’ (Шустар-Шэўц, 13, 996), магчыма, першаснае значэнне грунтуецца на ўяўленні пра ікру земнаводных ці чарвякоў. Гл. няршы́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)